Proses və Kernel Haqqında Suallar

Proses nədir?

• Bir proqramın icrası

• Diskdə saxlanılan fayl

• Kernelin əsas funksiyası

• Sistem proqramının işləməsi

Answer explanation

Düzgün cavab: Bir proqramın icrası ✅

İzah:
Proses – işlək vəziyyətdə olan bir proqramdır. Yəni, proqramın icrası zamanı əməliyyat sistemi ona resurslar ayırır və o, müəyyən mərhələlərdən keçərək işləyir. Diskdə saxlanılan fayl isə sadəcə proqram kodudur, lakin proses deyil. Kernelin əsas funksiyası və sistem proqramlarının işləməsi proseslərlə əlaqəli olsa da, onların özü proses anlayışını tam əhatə etmir.

Kernel nədir?

• Əməliyyat sisteminin əsas hissəsi

• Yalnız fayl sistemini idarə edən bir komponent

• Sistemin işləməsi üçün istifadə olunan proqram

• Prosesin idarə olunduğu yer

Answer explanation

Düzgün cavab: Əməliyyat sisteminin əsas hissəsi ✅

İzah:
Kernel, əməliyyat sisteminin mərkəzi və ən vacib hissəsidir. O, hardware və proqram təminatı arasında əlaqəni təmin edir və prosesslərin idarə olunması, yaddaşın idarə edilməsi, giriş-çıxış əməliyyatları və digər əsas funksiyaları həyata keçirir. Kernel, sistemin işləməsi üçün istifadə olunan proqramlardan biridir, amma yalnız fayl sistemini idarə edən bir komponent və ya prosesin idarə olunduğu yer kimi təsvir edilə bilməz.

Prosesin idarə olunması hansı komponent tərəfindən həyata keçirilir?

• Kernel

• Proqramlar

• İstifadəçi proqramları

• Fayl sistemi

Answer explanation

Düzgün cavab: Kernel ✅

İzah:
Prosesin idarə olunması əməliyyat sisteminin əsas hissəsi olan Kernel tərəfindən həyata keçirilir. Kernel, proseslərin yaradılmasını, idarə olunmasını və sonlandırılmasını təmin edir. Proqramlar və istifadəçi proqramları prosesləri işə salmaq üçün istifadə edilə bilər, lakin proseslərin icrası və resursların düzgün paylanması Kernel tərəfindən idarə olunur. Fayl sistemi isə yalnız məlumatların saxlanması və təşkil olunması ilə əlaqəlidir.

İki və ya daha çox prosesin eyni vaxtda işləməsi necə adlanır?

• Multitasking

• Single-tasking

• Batch processing

• Sıra ilə işləmə

Answer explanation

Düzgün cavab: Multitasking ✅

İzah:
Multitasking iki və ya daha çox prosesin eyni vaxtda işləməsi deməkdir. Bu, əməliyyat sisteminin çoxlu prosesləri idarə etməsini və hər birinin vaxt payını uyğun şəkildə ayırmasını təmin edir. Single-tasking bir anda yalnız bir prosesi icra etməyi bildirir. Batch processing isə proseslərin ardıcıl olaraq, qruplar halında işləməsini nəzərdə tutur. Sıra ilə işləmə isə proseslərin tək-tək icra olunmasıdır.

Prosesin həyat dövrü neçə mərhələdən ibarətdir?

• Üç

• Dörd

• İki

• Beş

Answer explanation

Düzgün cavab: Beş ✅

İzah:
Prosesin həyat dövrü adətən beş əsas mərhələdən ibarətdir:

1. Yeni (New) – Proses yaradılır, amma hələ icraya başlamayıb.

2. Hazır (Ready) – Proses icra üçün hazırdır və prosessorun ayrılmasını gözləyir.

3. İcra (Running) – Proses prosessor tərəfindən icra olunur.

4. Gözləmə (Waiting/Blocked) – Proses müəyyən bir hadisənin baş verməsini gözləyir, məsələn, giriş-çıxış əməliyyatı.

5. Sonlanma (Terminated) – Proses icrasını tamamlayır və sistemdən silinir.

Bu mərhələlər sistemin idarəetməsini və proseslərin effektiv icrasını təmin edir.

Prosesin 'ready' vəziyyəti nəyi göstərir?

• Prosesin icra edilmək üçün hazır olduğunu göstərir

• Prosesin tamamlandığını göstərir

• Prosesin səhv olduğunu göstərir

• Prosesin gözləmə vəziyyətində olduğunu göstərir

Answer explanation

Düzgün cavab: Prosesin icra edilmək üçün hazır olduğunu göstərir ✅

İzah:
"Ready" (Hazır) vəziyyəti prosesin icra edilmək üçün tam hazır olduğunu, lakin prosessorun ona ayrılmasını gözlədiyini bildirir. Bu mərhələdə proses lazımi resurslara malikdir və yalnız prosessorun ona vaxt ayırmasını gözləyir.

Digər seçimlərin izahı:
❌ Prosesin tamamlandığını göstərir → Bu, "Terminated" (Sonlanmış) vəziyyətinə aiddir.
❌ Prosesin səhv olduğunu göstərir → Prosesin səhv olub-olmaması ayrıca idarə olunur, bu, "Ready" vəziyyəti ilə bağlı deyil.
❌ Prosesin gözləmə vəziyyətində olduğunu göstərir → Bu, "Waiting" (Gözləmə/Bloklanmış) vəziyyətinə aiddir.

Proses 'running' vəziyyətində olduğu zaman nə baş verir?

• Prosesin icrası davam edir

• Proses tamamlanıb

• Proses sıxışmışdır

• Proses gözləmə vəziyyətindədir

Answer explanation

Düzgün cavab: Prosesin icrası davam edir ✅

İzah:
"Running" (İcra olunan) vəziyyəti prosessorun həmin prosesə vaxt ayırdığını və prosesin aktiv şəkildə icra olunduğunu bildirir.

Digər seçimlərin izahı:
❌ Proses tamamlanıb → Proses icrasını bitirdikdə "Terminated" (Sonlanmış) vəziyyətinə keçir.
❌ Proses sıxışmışdır → Sıxışma (deadlock) fərqli bir anlayışdır və "Running" vəziyyəti ilə bağlı deyil.
❌ Proses gözləmə vəziyyətindədir → Prosesin giriş-çıxış əməliyyatlarını gözləməsi və ya başqa bir resursa ehtiyac duyması "Waiting" (Gözləmə/Bloklanmış) vəziyyətinə aiddir.

Prosesin 'blocked' vəziyyəti nə deməkdir?

• Prosesin gözləmə vəziyyətində olması

• Prosesin icrası başa çatmışdır

• Prosesin sistemdə yerləşdirildiyini göstərir

• Prosesin yaddaşdan silinməsi

Answer explanation

Düzgün cavab: Prosesin gözləmə vəziyyətində olması ✅

İzah:
"Blocked" (Bloklanmış/Gözləmə) vəziyyəti prosesin müəyyən bir hadisənin baş verməsini gözlədiyini bildirir. Məsələn, proses giriş-çıxış əməliyyatının tamamlanmasını və ya başqa bir resursun əlçatan olmasını gözlədiyi üçün bu vəziyyətə keçə bilər.

Digər seçimlərin izahı:
❌ Prosesin icrası başa çatmışdır → Proses tamamlandıqda "Terminated" (Sonlanmış) vəziyyətinə keçir.
❌ Prosesin sistemdə yerləşdirildiyini göstərir → Prosesin sistemdə yerləşdirilməsi "New" (Yeni) və ya "Ready" vəziyyətində ola bilər, "Blocked" bununla bağlı deyil.
❌ Prosesin yaddaşdan silinməsi → Proses yaddaşdan silindikdə "Terminated" (Sonlanmış) vəziyyətinə keçmiş olur.

Kernelin əsas vəzifəsi nədir?

• Proseslərə və yaddaşa nəzarət etmək

• Yalnız fayl sistemini idarə etmək

• İstifadəçi interfeysi təmin etmək

• Sistemin təhlükəsizliyini qorumaq

Answer explanation

Düzgün cavab: Proseslərə və yaddaşa nəzarət etmək ✅

İzah:
Kernel, əməliyyat sisteminin əsas hissəsidir və onun ən vacib funksiyalarından biri proseslərin və yaddaşın idarə olunmasıdır. Kernel prosessor vaxtını, proseslər arasındakı keçidləri və yaddaş bölgüsünü tənzimləyir.

Digər seçimlərin izahı:
❌ Yalnız fayl sistemini idarə etmək → Kernel fayl sistemini idarə etsə də, onun əsas funksiyaları yalnız bununla məhdudlaşmır.
❌ İstifadəçi interfeysi təmin etmək → İstifadəçi interfeysi Shell və ya GUI (Graphical User Interface) vasitəsilə təmin edilir, bu, Kernelin birbaşa funksiyası deyil.
❌ Sistemin təhlükəsizliyini qorumaq → Kernel təhlükəsizlik mexanizmləri ilə məşğul olsa da, onun əsas vəzifəsi proseslərin və yaddaşın idarə edilməsidir.

Kernel necə işləyir?

• Sistemdəki bütün prosesləri idarə edərək resursları bölüşdürür

• Sadəcə istifadəçi interfeysini təmin edir

• Yalnız disk əməliyyatlarını idarə edir

• Prosesləri sırayla işləd

Answer explanation

Düzgün cavab: Sistemdəki bütün prosesləri idarə edərək resursları bölüşdürür ✅

İzah:
Kernel, əməliyyat sisteminin əsas hissəsi kimi, prosesləri, yaddaşı, giriş-çıxış qurğularını və digər sistem resurslarını idarə edir. O, bir neçə prosesi eyni vaxtda idarə edərək, onlara lazımi resursları bölüşdürür və sistemin stabil işləməsini təmin edir.

Digər seçimlərin izahı:
❌ Sadəcə istifadəçi interfeysini təmin edir → İstifadəçi interfeysini Shell və ya GUI təmin edir, Kernel isə əsas idarəetməni həyata keçirir.
❌ Yalnız disk əməliyyatlarını idarə edir → Kernel yalnız disk əməliyyatlarını deyil, həm də proses idarəçiliyini, yaddaş bölgüsünü və digər sistem resurslarını idarə edir.
❌ Prosesləri sırayla işləd → Kernel multitasking (çoxlu tapşırıqların eyni anda icrası) prinsipinə əsaslanır və proseslərə müəyyən vaxt intervallarında prosessor ayırır, yəni proseslər sırayla, ancaq çox tapşırıqlı şəkildə icra olunur.