Биология Пиза тест

1 – тапсырма. Аралар

Аралар туралы мәтін

Осы және келесі бетте көрсетілген ақпарат аралар туралы булеттен алынды. Сұрақтарға жауап беру үшін осы ақпаратты пайдаланыңыз.

Шірне жинау

Аралар өмір сүру үшін бал жасайды. Олар үшін бұл басты тамақ. Егер омартада 60,000-ға жуық ара болса, олардың үштен бір бөлігі шірне жинайды, ал олан омартадағы аралар бал жасайды. Аралардың шағын мөлшері жинаушы немесе іздеуші ретінде жұмыс жасайды. Олар шірненің көзін іздейді, одан кейін омартасына қайтып, ол туралы басқа араларға айтады.

Жинаушылар би арқылы басқа араларға шірненің көзі орналасқан жер туралы білуге көмектеседі, сол би арқылы аралар ұшып өтетін бағыт пен қашықтықты түсінеді. Осы би кезінде аралар, 8-суретте көрсетілгендей, іштерімен бір жақтан екінші жаққа қарай қозғалып, шеңбер болып айналады. Бидің реті тура келесі суреттегідей болады.

 

Суретте бал ұясының тік жағында омартаның ішіндегі аралардың биі көрсетілген. Егер суреттің ортаңғы бөлігі жоғары қарай нұсқаса, онда бұл аралар күн жаққа қарай ұшса, тамағын таба алады дегенді білдіреді. Егер суреттің ортаңғы бөлігі оң жақты нұсқаса, онда тамақ күннен оңға қарай орналасқан дегенді білдіреді.

Аралар іштерімен қозғалатын уақыттың ұзақтығы тамақтың омартадан бастап орналасқан қашықтықты көрсетеді. Егер тамақ жақын жерде болмаса, онда ара гүлдің ішін біраз уақыт қозғайды

Бал жасау

Аралар омартаға шірнемен ұшып келгенде, олар оны омартадағы араларға береді. Омартадағы аралар шірнені омартаның жыл және құрғақ ауасының әсеріне ұшыратып, төменгі жақтарымен жылжытады. Жиналған шірненің құрамында 80% сумен араласқан минералдар мен қант болады. 10-20 минуттан кейін, артық су буға айналып кеткен кезде, омартадағы аралар шірнені бал ұясының ұяшығына қояды, онда булану үдерісі жалғасады. Үш күннен кейін ұяшықтағы балдың құрамында шамамен 20% су болады. Бұл уақытта аралар ұяшықтарын балауыздан жасалған қақпақтармен жауып қояды.

Әдетте, аралар шірнені бір типті гүлдерден және бір жерден жинайды. Шірненің негізгі қайнар көздері жеміс ағаштары, беде және гүлденген ағаштар болып табылады.

• Балдың табысты дайындалғанын атап өту үшін.

• Жинаушылар тапқан өсімдіктің түрін көрсету үшін.

• Жаңа ұрғашы араның тууын атап өту үшін.

•   Жинаушылар тапқан тамақтың қайда екенін көрсету үшін.

Шірненің негізгі үш көзін жазыңыз.

• жеміс ағаштары

• беде

• гүлденген ағаштар

• ағаштар

• гүлдер

Шірне мен балдың арасындағы негізгі айырмашылық қандай?

• Заттың құрамындағы судың мөлшері.

• Заттағы қанттың минералдарға қатынасы.

• Зат алынатын өсімдіктің түрі.

• Затты өңдейтін аралардың түрі.

Аралар би арқылы    тамақтың        омартадан      қаншалықты   ұзақ жерде орналасқанын көрсеткісі келеді ме?

• Араның ішін қозғайтынын және қозғаудың ұзақтығын айтады.

• Ара ішін қанша уақыт қозғайды.

• Ол белгілі бір уақыт бойы ішін қозғайды.

• Араның ішін қозғайтынын ғана ескереді.

• Ол ішін қозғайды.

Аспазшы нан пісіру үшін қамыр даярлағанда оған ұн, су, тұз және ашытқыны араластырады. Одан кейін қамырды бір ыдысқа салып бірнеше сағатқа ашытуға қояды. Ашу барысында қамырда химиялық процесстер жүреді: ашытқы (дара жасушалы саңырауқұлақ) ұнның құрамындағы крахмал мен қантты көмірқышқыл газ бен спиртке айналдырады.

Ашыту нәтижесінде қамыр көтеріледі. Қамыр неліктен көтеріледі?

• Өйткені қамырда пайда болған спирт газға айналған күйге ауысады

• Өйткені қамырда дара жасушалы саңырауқұлақтар көбейеді

• Өйткені қамырда көмірқышқыл газы пайда болады

• Өйткені ашу барысында қамырдағы су буға айналады

Бірнеше сағаттан соң аспазшы қамырды өлшеп, оның салмағы біршама азайғанын байқады.Суретте көрсетілген әрбір 4 тәжірибенің басында қамырдың салмағы бірдей. Аспазшы ашытқының қамыр салмағының жеңілдеуіне себепші екенін білу үшін қай екі тәжірибенің қорытындыларын салыстыруы қажет?

• Аспазшы 1 мен 2 тәжірибені салыстыруы керек

• Аспазшы 1 мен 3 тәжірибені салыстыруы керек

• Аспазшы 2 мен 4 тәжірибені салыстыруы керек

• Аспазшы 3 мен 4 тәжірибені салыстыруы керек

Ашытқан қамырды пешке салғанда, газ және бу көпіршіктері қамырда ұлғая бастайды.Неліктен жылытқанда газ бен бу ұлғаяды?

• Олардың молекулалары көбейеді

• Олардың молекулалары жылдамырақ қозғалады

• Олардың молекулалары сирек соқтығысады

• Олардың молекулалары сирек соқтығысады

ТЕМЕКІ ШЕГУ

Темекіні сигара және трубка арқылы шегуге болады. Зерттеулердің қорытындыларына сүйенсек жылына әлемде 13500 адам темекі шеккеннен пайда болатын аурулардан өледі. Болжамдар бойынша 2020 жылы әлемдегі адам өлімінің 12% шылым шегуден болған аурулардан болады.Темекі түтінде никотин, смола, улы газ сияқты зиянды заттар бар.

1-сұрақ.Темекі түтіні өкпеге тыныс алу арқылы сіңірледі. Түтін смоласы өкпеге жиналып оның дұрыс жұмыс жасауына кері әсер етеді.Төменде берілгеннің қайсысы өкпенің қызметі болып табылады?

• Оттегімен қаныққан қанды сіздің бойыңызға таратады

• Сіз демалған кезде қаныңызды ауамен қамтамасыз етеді

• Қанды өмірқышқыл газынан тазартады

• Көмірқышқыл газ молекулаларын оттегіге айналдырады

Кейбір адамдар темекіні тастау үшін никотин жапсырмаларын қолданады. Жапсырма теріге жабыстырылып қанға никотин бөледі. Бұл темекі шегуге құштарлықты азайтып, темекі шегуді тастауға көмектеседі.

Никотин жапсырмаларының тиімділігін зерттеу үшін 100 ерікті темекі шегуші адамдар тобы таңдалып алынды. Бұл топ 6 ай бойы зерттеуден өтті. Зерттеу аяқталғаннан кейін осы топтың ішіндегі қайта темекі шегуді бастамайтын адамдар санымен никотин жапсырмаларының тиімділігі анықталды.

Тәжірибенің келесі жоспарларында қайсысы ең тиімдісі?

• Топтағылардың барлығы жапсырмаларды қолданады

• Бір адамнан басқа, топтағылардың барлығы жапсырманы қолданады. Бұл адам темекіні жапсырманың көмегінсіз тастағысы келеді

• Қатысушылар өз еркімен темекіні тастау үшін жапсырмаларды қолдану немесе қолданбауларын өздері шешеді

• Кездейсоқ таңдалған топтың жартысы жапсырманы қолданады, келесі топ қолданбайды

ДЕНЕШЫНЫҚТЫРУ ЖАТТЫҒУЛАРЫ

Біздің денсаулығымызға жүйелі, бірақ             қалыпты      денешынықтыру жаттығулары пайдалы.

Сіздің жай кезбен салыстырғанда, денешынықтыру жаттығуларын жасау барысынды әдеттегіден тыс жиі тыныс алуыңыздың себебі неде?