9. Sınıflar Yazılıya Hazırlık_3

Edebî metinlerin özellikleri şu şekildedir:

*Muhatabında estetik heyecan (güzellik duygusu) uyandırır.

*Doğrudan bilgilendirme amacı taşımaz.

*Kelimeler yan ve mecaz anlamlarıyla kullanılır.

*Anlatıcı öznel bir tutum izler.

*Kurmaca bir yapıya sahiptir.

Verilen bilgilerden hareketle aşağıdakilerden hangisi bir edebî metin örneği olamaz?

• Boş vaktim oldukça sinemaya giderim. Yumuşak bir karanlığa gömülmüş makinenin hışırtısını dinleyerek vücudumun değil, ruhumun bir çetin yol üzerinde mola verdiğini hissederim.

• Hiçbir şey lisan kadar bir ağaca benzer değildir. Lisanlar -tıpkı ağaçlar gibi- mevsim mevsim rengini kaybeden ölü yapraklarını dökerler ve tazelerini açarlar. Lisanın yaprakları kelimelerdir.

• Dostum, alelade bir insandır, onun için tarifi gayet müşküldür. Vücudunun kusurlarını elbise ile gizlemek hünerinden habersizdir, yani şık değildir. Ahlak kaideleriyle de ruhunun çirkinliklerini saklamayı bilmez, yani iki yüzlü değildir.

• “Mülakatlar” başlıkları altında çıkan röportajları ile üne kavuşan muharrir 1915 yılında Yeni Mecmua’nın “Çanakkale” özel sayısında neşrettiği “Anafartalar Kumandanı Mustafa Kemal ile Mülakat”la bu büyük Türk askerini ilk defa Türk okuyucusuna tanıttı.

• İhtiyar yalıların arkasında, denizi takiben bütün Boğaz’ı kateden uzun caddenin karanlıkları kadar zengin bir gece karanlığı bilmiyorum. Mercanlar, süngerler, yosunlar ve bin türlü sedefler ve balıklarla dolu bir denizaltını andıran zengin bir karanlık!

Deli Yusuf’un zurna gibi çatlak sesi uzaktan işitilmekteydi:

— Yire batası? Dün ni şekil gelmedin? İreceb’i yola salacaklarmış. Karabibik, Deli Ali’ye seslendi.

— Genem Deli Yusuf ünlüyo!

— He He, İreceb’i uğratacaklarmış deyyo. Senin habarın var mı?

— Dün gün Yosturoğlu diyoodu. Askere gidiyoomuş.

— Adalya(Antalya)dan çağırmışl.. Muayna olacakmış.

Aşağıdakilerin hangisinde bu parçada örneklenen dilin kullanımından doğan türünün tanımı doğru verilmiştir?

• Ortak dilden ayrı olarak belirli toplulukların ses, yapı, söz dizimi ve anlam bakımından farklılık gösteren dili veya kelime dağarcığıdır.

• Bir dilin, yazılı kaynaklarla izlenebilen tarihî gelişimi içinde ayrılmış kollarıdır.

• Bir dili toplum olarak konuşan ve yazanların hep birlikte uydukları, ağız özelliklerinden arındırılmış, belirli ölçü ve kurallara bağlı ortak dildir.

• Aynı meslek veya topluluktaki insanların ortak dilden ayrı olarak kullandıkları özel dil veya söz dağarcığıdır

• Bir dilin bir ülke sınırları içindeki farklı yerleşim bölgelerinde ses, şekil, söz dizimi ve anlamca farklılaşan konuşma biçimidir.

Tarih bilimi veya tarihçi, genelde insanlığın, özelde toplumların geçmişte karşı karşıya kaldığı önemli olayları ayrıntısına girmeden konu edinir. Edebiyat ise, daha çok tarihin anlatmadığı sıradan kişi ve olaylarla, bunların bıraktığı izlerin ayrıntılarıyla ilgilenir. Tarihî şahsiyetlerin tarihte üstlendikleri rolün dışında yaşantılarına ait örneklerin belli bir olay örgüsü içinde anlatımı edebiyat biliminin, edebiyatçıların, roman ve hikâye sanatının işleri arasında yer alır. Edebî eserin tarih öğretmek gibi bir işlevi olmasa da tarih ilmini anlama ve sevdirme yolunda etkin bir rolü vardır. Bu bağlamda tarihçinin yazdıklarıyla sunulan bir tarihî olay veya şahsiyet, edebiyat ve edebî mahsuller vasıtasıyla ilgi alanı hâline getirilebilir.

Bu metinde edebiyat ve tarih ilişkisi ile ilgili aşağıdakilerden hangisine değinilmemiştir?

• Edebî eserler tarih kitaplarında yer almayan kişi ve olaylara da yer verir.

• Edebî eserler tarihin sevilmesinde ve anlaşılmasında etkilidir.

• Edebiyat tarihte yaşamış kişilerin yaşantılarına ait ayrıntıları belli bir olay örgüsü içinde anlatır.

• Edebiyatçı tarihî olayları tarihçi kadar iyi bilmelidir.

• Edebî eserin amacı tarih öğretmek değildir.

Birbirine yaslanmakla ayakta durabilen bu ahşap evler, sanki bir sıraya gelmiş uyuyorlar. Yerde duvar üstünde sönük bakışlarıyla ağır ağır gezinen, tüyleri dökülmüş, derisi karnına yapışmış, birkaç kedi sokağın hareketsizliğini canlandırıyor. Cumbaların birine asılmış küçük kafesteki saka kuşu kafesin çubuklarını gagalayarak aşağı yukarı çırpınıyor.

Bu parçayla ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

• Öznel bir bakış açısıyla yazılmıştır.

• Edebî bir metinden alınmıştır.

• Haberdar etme amaçlanmıştır.

• Somutlamaya başvurulmuştur.

• Sanatlı ifadelere yer verilmiştir.

Bir kahvehane işletmecisi, çayın fiyat tarifesini, müşterilerinin isteme biçimine göre uygulamak istemiştir. Dükkânın duvarına asılan;

“– Çay ver: 3 lira,

– Çay gönder: 2,50 lira,

– Çay versene: 2 lira,

– Çay verir misin?: 50 kuruş” yazan liste ilgi görüyor.

Bu parçada asıl anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisidir?

• Mesaj ne kadar vurgulu ise dönüt o kadar güçlü olur.

• Sözün söyleniş biçimi, dönütü doğrudan etkilemez.

• İşletmede farklı yollara başvurmak işletmenin kârını arttırır.

• Türkçede aynı cümle çok farklı biçimlerde ifade edilebilir.

• Sözden çok sözün söyleniş biçimi önemlidir.

Bu sırada kapı vuruldu. Gel dedi, kadın. Gelen Mehmet’ti.

Bu parçada aşağıdaki iletişim ögelerinden hangisi yoktur?

• Gönderici

• Alıcı

• İleti

• Kanal

• Bağlam

(I) Fenerin ışığı yolun üstüne bir daha düştü. (II) Suat uzaklaşmış bile, tek balığını sallıyor elinde. (III) İstasyona yedi, evine on dakikada varır. (IV) Denize inen yolun başında ışığın sandalı aydınlatmasını bekliyorum. (V) Sandal çırpıntılı ışığın içindeyken atıyorum balığı.

Bu parçada numaralanmış cümlelerle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

• I. cümlede birden fazla isim vardır.

• II. cümlede özel isim vardır.

• III. cümleyi oluşturan sözcüklerin tamamı isimdir.

• IV. cümlede birden fazla somut isim vardır.

• V. cümlede cins isim vardır.

Birkaç şeyde devam ve sebat yoktur ( ) yaz bulutunun gölgesi, kötü kimselerin dostluğu ( ) yalan haber, bol para ( ) temelsiz bina ( ) Aklı başında kimse parasının azlığına üzülmez çünkü onun serveti aklı ile yaptığı hayırlı işlerdedir ( )

Bu parçada yay ayraçla belirtilen yerlere sırasıyla aşağıdakilerden hangisinde verilen noktalama işaretleri getirilmelidir?

• (,) (:) (.) (!) (.)

• (:) (,) (,) (...) (.)

• (:) (,) (;) (.) (.)

• (.) (:) (,) (.) (;)

• (,) (.) (;) (.) (.)

Sineğin teki, kirli bir su birikintisindeki saman çöpünün üstüne kondu. Kendince çok geniş olan su birikintisini deniz sanıyordu. Sinek bir ara başını kaldırdı ve kendi kendine “Gemiyi ve denizi ben nice zamandır düşünür dururdum. İşte şu denizdir, bu da gemim… Ben de işini bilen, bilgili bir kaptanım.” dedi. O küçücük ve pis su birikintisi ona göre sınırsızdı. Altındaki saman çöpünü gemi, kendisini kaptan sanıyordu. Çünkü sinekte durumunu kavrayacak göz yoktu.

Bu hikâyenin teması aşağıdakilerden hangisidir?

• Alçak yerde tepecik kendini dağ zanneder.

• Herkesin dünyası gözünün gördüğü kadardır.

• Ağaçtan maşa, aptaldan paşa olmaz.

• Körler memleketinde şaşılar padişah olur.

• nsan kendini beğenmese çatlar.

Bazı sözcükler ismin önüne gelip onu nitelerse sıfat, fiili nitelerse zarf, tek başına kullanılırsa isim olur.

Bu açıklamaya göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde “kötü” sözcüğü isim olarak kullanılmıştır?

• Kötüler kendilerine tahammül edildikçe daha çok kötüleşirler

• Kötü günler geride kaldı

• Kötü düşünürsen başına kötü şeyler gelir.

• Kötü alışkanlıkları terk etmek en büyük ibadetlerdendir.

• Bazı insanlar terleyince kötü kokarlar