untitled

1-мәтін – Ресми мәліметке қарағанда, елімізде магистратураға жылына 13 мың грант бөлінеді екен. Ғылымға бетбұрыс магистратурадан басталады десек, осы кезеңде алған білімі сіздерге пайдалы болды ма, оның ғылымға жетелейтін әлеуеті қандай? Мұратбек Мұхтарбекұлы: Магистратура – жоғары оқу орнында ғылымға бейімдейтін білім беру сатысы. Кейінгі жылдары оған бөлінетін мемлекеттік гранттың біршама есе көбейгенін қуанышпен айтам. Мен К.Сәтбаев атындағы ұлттық зерттеу университетінде бакалаврдан бастап оқыдым, магистратураны да, докторантураны да осы оқу орнында бітіргенмін, қазір қорғауға дайындалып жүрмін. Өз басым студент кезімнен ғылыми жобаларға қатыса бастадым. Бакалаврға әр адам әртүрлі оймен түседі, бірі тегін оқысам деп, бірі мамандық алсам дейді, енді бірі ғылым үшін келеді. Мен студент кезден магалға қатысты зерттеулерге қатысып көргеннен кейін қызыға бастадым. Одан кейін магистратураға түсіп, ғылымға одан сайын ынталана түстім. Қазір өзімнің ішкі де магистратурада оқыд. Сондықтан жастарға қарап отырып, магистратураның жастарды ғылымға қызықтыруда үлесі зор деп ойлаймын. Бұл сатыда мемлекеттік гранттың көп берілуі ғылымға деген қызығушылықты арттырады. Диана Жобалаева: Әрбір студент бакалаврға түскен сәттен бастап, белгілі бір деңгейде білім алуды мақсат тұтады. Диплом жазған адамның арқасында өзіне зерттеу жүргізеді. Мысалы, мен өзім студент кезімде жауапты-аудармашы Герольд Бельгердің шығармашылығын зерттеп, бірнеше адамнан сұхбат ала отырып, диплом жұмысымды жаздым. Сол кезден бастап мен ғылымға бет бұрдым. Ал магистратураға келсек, оған екінші бір түсуі міндетті емес, әрбір адам саналы түрде келеді. Мектеп бітірген әрбір түлек мамандық алу үшін бакалаврға түсу керек деп санайтын болса, одан кейінгі сатыда білімін жетілдіргісі келетін саналы жастар магистратураға келеді. Магистратурада сен екі жыл бойы диссертация тақырыбын зерттеу арқылы, ғылыми жұмыс жазу арқылы ғылым әлеміне бет бұрасың, ізденуге көп көңіл бөлесің. Мен магистратураны ғылымға жетелейтін саты деп есептеймін. Мәтіндегі негізгі ойды анықтаңыз

• ғылымға бетбұрыс магистратурадан басталады

• жастар магистратураға саналы таңдаумен келеді

• жастардың ғылымға келуін мемлекет қолдайды

• магистратураға білімін жетілдіру үшін келеді

Мәтіндегі негізгі ойды анықтаңыз

• Әрбір студент білім алуды мақсат тұтады

• Елімізде магистратураға жылына 13 мың грант бөлінеді

• Магистратураға әрбір адам саналы түрде келеді

• Түлек мамандық алу үшін бакалаврға түсу керек

Магистратураның жастарды ғылымға қызықтыруда үлесі зор деп ойлаймын. Бұл салаға мемлекеттік гранттың көп берілуі ғылымға деген қызығушылықты арттырады. Дана Жобалаева: Әрбір студент бакалаврға түскен сәттен бастап, белгілі бір деңгейде білім алуды мақсат тұтады. Диплом жазған адамның арқасында өзіне зерттеу жүргізеді. Мысалы, мен өзім студент кезінде жазушы-аудармашы Герольд Бельгердің шығармашылығын зерттеп, бірнеше адамнан сұхбат ала отырып, диплом жұмысымды жаздым. Сол кезден бастап мен ғылымға бет бұрдым. Ал магистратураға келсек, одан екінші білім түсуі міндетті емес, әрбір адам саналы түрде келеді. Жетекшілер әрбір түлек мамандық алу үшін бакалаврға түсу керек деп санайтын болса, одан кейінгі саналы білімін жетілдіргісі келген саналы жастар магистратураға келеді. Магистратурада екі жыл бойы диссертация тақырыбын зерттеу арқылы, ғылыми жұмыс жазу арқылы ғылым әлеміне бет бұрасың, ізденуге көп көңіл бөлесің. Мен магистратураны ғылымға жетелейтін саты деп есептеймін. Берілген мәтіндегі бірінші респондентпен екінші респонденттің ерекше пікірін анықтаңыз

• магистратурада оқу ғылымға қызығушылықты арттырады

• мамандық алу үшін әрбір түлек бакалаврға түсу керек деп санайды

• студент кезінде ғылымға қызығу магистратураға алып келеді

• жауап жоқ

12-мәтін М.Мағауин «Әйел махаббаты» әңгімесінен үзінді Мен өмірімде ондай адамды көрген емеспін. Ол ешкімге де ұқсамайтын. Толқынды, қалың қара шашын шалқасынан қайырып қоятын. Жеңілсезе дейін жеткен, арты көтеріліп, күдірейіңкіреп тұратын, онсыз өзіне ерекше сән беретін. Ол сұлу емес еді, бірақ сымбатты-тын. Аяғын салмақпен басып, жайымен, ойланып жүріп келе жатқанда жұрттың бәрінен ерекше ілесі көрінетін. Оның көзі… Сен ондай көзді көргенің бар ма? Тыныш жатқан, терең қарасудай болады ғой, сондай ұқсас еді, тіпті теңеу таба алмаймын. Күмілжитін, үнемі бір қалыпта, тұнжырап, селт етпеген күйінде тұратын да қоятын. Мен кейде Короленконың соқыр музыкантының көзіне ұқсататынмын. Біздің қыздардың бірі оның көзі өлетін адамның көзіндей деп еді. Рас, кейде жанарына жылт еткен от көрініп қалатын. Онысы ерекше көңілденген кездерінде болушы еді. Өйткені бұрынғы қалпына тез түсетін. Оның көзі неге сондай болды екен деп жиі ойлаймын, әлде бақытсыздығынан ба, әлде од үстінде жүргендіктен бе… Ол консерваторияда оқитын. Институтымыздағы көркемөнерпаздар үйірмесін басқарушы тесек тәртіпті жатты қалыпты да, уақытша соның орнына келіпті. «Аты Телеген екен, Жібекті іздеп жүрегін көрінеді», — деп күлісті алғашқыда қыздар. Ол композитор еді. Жұрт толқыра сырды әуелі ауыздан-ауызға көшіп жатады бастаган кезі. Аяғы шықпапты, бірақ әні естілген, өзі білетін адамдар тегіс оның болатынын іштей үміт күтетін. Жұрт-тыңтұсы, сөйлеген сөзінен Телеген қыздардың бәрі де баурап алды. Алғашқы күні ішіме сөз, қаппа қалжыңдар қайтадан қалды. Орынсыз бірдеме айтып қоймайық деп ойлап, іштей сөйлемеппін. Қыздардың арқасында-ақ Жібек болғысы келеді. Маған да ұнады Телеген. Бірақ менде әйелдің, ол өмірді білмейтін, әлі ләззаттың дәмін татпаған пәк қыздың, талаптанғыштығы бар еді. Кезекті репетициядан тараған соң қыздардың бәрі у-шу болып ананы-мынағы айтып жатқанда мен сөздеріне көп араласпай, әр нені қиялдап, өзіммен-өзім отырдым. Телегеннің көзі маған алғашқы күні-ақ түсті. Мен аңғармадым, аңғарсам да, әдемеген қалып таныттым. Өзім білсем, менің біраз даусым болатын. Бізде жақсы әнші қыздар да бар еді. Кейбіреулері радиодан да шығатын. Өйткені Телеген басқалардан гөрі маған көбірек ілтипат білдірді. Мен ол салғанда аузыма қарайтын да қалатын. Адази сол өмірім біздің қыздардың бәрі де байқалды. Сондықтан мен Телеген масаттанбасын деп, оның әндерін опшама ұнататынымды сықитамын, ал басқа қыздар үйде ұзылдарына тастамайды, — өз қазағыныңды сүйіп қайта-қайта тыңдағаннан жаман азап жоқ деп Телеген өз әндерін айтқызбайтын, — бірақ кейде шындық қосылып кеткенімді аңғармай қалушы едім.

• баяндау

• нұсқау

• сипаттау

• түсіндіру

14. 2-мәтін М.Мағауин «Әйел махаббаты» әңгімесінен үзінді Мен өмірімде ондай адамды көрген емеспін. Ол ешкімге де ұқсамайтын. Толқынды, қалың қара шашын шалқасынан қайырып қоятын. Жеңілсезе дейін жеткен, арты көтеріліп, күдірейіңкіреп тұратын, онсыз өзіне ерекше сән беретін. Ол сұлу емес еді, бірақ сымбатты-тын. Аяғын салмақпен басып, жайымен, ойланып жүріп келе жатқанда жұрттың бәрінен ерекше ілесі көрінетін. Оның көзі… Сен ондай көзді көргенің бар ма? Тыныш жатқан, терең қарасудай болады ғой, сондай ұқсас еді, тіпті теңеу таба алмаймын. Күмілжитін, үнемі бір қалыпта, тұнжырап, селт етпеген күйінде тұратын да қоятын. Мен кейде Короленконың соқыр музыкантының көзіне ұқсататынмын. Біздің қыздардың бірі оның көзі өлетін адамның көзіндей деп еді. Рас, кейде жанарына жылт еткен от көрініп қалатын. Онысы ерекше көңілденген кездерінде болушы еді. Өйткені бұрынғы қалпына тез түсетін. Оның көзі неге сондай болды екен деп жиі ойлаймын, әлде бақытсыздығынан ба, әлде од үстінде жүргендіктен бе… Ол консерваторияда оқитын. Институтымыздағы көркемөнерпаздар үйірмесін басқарушы тесек тәртіпті жатты қалыпты да, уақытша соның орнына келіпті. «Аты Телеген екен, Жібекті іздеп жүрегін көрінеді», — деп күлісті алғашқыда қыздар. Ол композитор еді. Жұрт толқыра сырды әуелі ауыздан-ауызға көшіп жатады бастаган кезі. Аяғы шықпапты, бірақ әні естілген, өзі білетін адамдар тегіс оның болатынын іштей үміт күтетін. Жұрт-тыңтұсы, сөйлеген сөзінен Телеген қыздардың бәрі де баурап алды. Алғашқы күні ішіме сөз, қаппа қалжыңдар қайтадан қалды. Орынсыз бірдеме айтып қоймайық деп ойлап, іштей сөйлемеппін. Қыздардың арқасында-ақ Жібек болғысы келеді. Маған да ұнады Телеген. Бірақ менде әйелдің, ол өмірді білмейтін, әлі ләззаттың дәмін татпаған пәк қыздың, талаптанғыштығы бар еді. Кезекті репетициядан тараған соң қыздардың бәрі у-шу болып ананы-мынағы айтып жатқанда мен сөздеріне көп араласпай, әр нені қиялдап, өзіммен-өзім отырдым. Телегеннің көзі маған алғашқы күні-ақ түсті. Мен аңғармадым, аңғарсам да, әдемеген қалып таныттым. Өзім білсем, менің біраз даусым болатын. Бізде жақсы әнші қыздар да бар еді. Кейбіреулері радиодан да шығатын. Өйткені Телеген басқалардан гөрі маған көбірек ілтипат білдірді. Мен ол салғанда аузыма қарайтын да қалатын. Адази сол өмірім біздің қыздардың бәрі де байқалды. Сондықтан мен Телеген масаттанбасын деп, оның әндерін опшама ұнататынымды сықитамын, ал басқа қыздар үйде ұзылдарына тастамайды, — өз қазағыныңды сүйіп қайта-қайта тыңдағаннан жаман азап жоқ деп Телеген өз әндерін айтқызбайтын, — бірақ кейде шындық қосылып кеткенімді аңғармай қалушы едім.

• баяндау

• нұсқау

• сипаттау

• түсіндіру

Мәтінді негізгі ақпаратты анықтаңыз

• жалғыздық махаббат

• Төлегеннің мінезі

• кейіпкердің ойы

• Төлегеннің сипаты

Кейіпкердің портреті суреттелетін абзацтарды анықтаңыз

• 1, 2

• 3, 4

• 5, 6

• 7, 8

1. Мәтінді астарлы ойды анықтаңыз

• Зиянның жасырын естеліктері

• Зиянның сүйіспеншілік сезімі

• Төлегеннің ерекше сырт келбеті

• Төлегеннің композиторлық дарыны

Мәтінге көп нүктесін қоюдың себебін анықтаңыз

• басқа оқиғамен іспеттес болуын білдіру

• Зиянның сезім толқынысын көру

• оқиғаның аяқталмай қалғанын аңғарту

• Төлегеннің сырт келбетіне көңіл аударту

Мәтінге кейінірек енгізу суреттеу үшін қолданылған құбылту түрін анықтаңыз

• алмастыру

• кейіту

• меңзеу

• теңеу