НҰСҚА БАҚТЫБЕК АҒАЙ

Көлемі бойынша жасушадағы ең кішкентай РНҚ?

• М-РНҚ (мессенджер РНҚ)

• Т-РНҚ (тасымалдаушы РНҚ)

• Р-РНҚ (рибосомалық РНҚ)

Answer explanation

16. Популяциядағы туу мен өлім арасындағы айырмашылық:

A) Көбею
B) Миграция
C) Өсім

✅ Дұрыс жауап: C) Өсім

Толық талдау:

• Өсім – бұл белгілі бір уақыт аралығында популяциядағы туылу саны мен өлім санының айырмашылығы. Егер туу көп, өлім аз болса – өсім оң мәнге ие, яғни популяция өседі. Ал керісінше болса – азаюы мүмкін.

• Көбею – жеке даралар санының көбеюі деген жалпы ұғым, бірақ ол өлімді есепке алмайды.

• Миграция (қоныс аудару) – даралардың бір жерден екінші жерге көшуі. Бұл өсімге жанама әсер етеді, бірақ негізгі көрсеткіш емес.

🔍 Демографиялық термин ретінде “табиғи өсім” – популяцияны бақылауда, жоспарлауда маңызды көрсеткіш болып есептеледі.

---

17. Жоғары температураның әсерінен нәруыздарда жүретін процесс:

A) Денатурация
B) Репликация
C) Транскрипция

✅ Дұрыс жауап: A) Денатурация

Толық талдау:

• Денатурация – нәруыздың жоғары температура, қышқыл, сілті немесе тұз әсерінен кеңістіктік құрылымының бұзылуы. Бұл кезде нәруыз өзінің биологиялық белсенділігін жоғалтады.
  Мысалы: жұмыртқаны пісіргенде альбуминнің ұюы – денатурация процесі.

• Репликация – ДНҚ молекуласының екі еселенуі. Бұл температураның жоғарылауына емес, ферменттерге тәуелді биохимиялық процесс.

• Транскрипция – ДНҚ ақпаратын РНҚ-ға көшіру. Бұл да температурамен емес, ферментативті жүйемен жүреді.

🔍 Денатурация кері (қайтымды) және қайтымсыз болуы мүмкін. Қайтымсыз денатурацияда нәруыз бастапқы қалпына келе алмайды.

---

18. Кребс циклінің соңында қайта қалыпқа келетін зат:

A) Қымыздықсірке қышқылы (оксалоацетат)
B) Пирожүзім қышқылы
C) Цитрат

✅ Дұрыс жауап: A) Қымыздықсірке қышқылы (оксалоацетат)

Толық талдау:

• Кребс циклі – аэробты тыныс алу кезінде жүретін көпсатылы цикл. Бұл циклдің басты ерекшелігі – ол шексіз қайталана алады, себебі соңында оксалоацетат қайта түзіліп, ацетил-КоА-мен қосылып, жаңа айналымды бастайды.

• Пирожүзім қышқылы – гликолиз нәтижесінде түзіледі, бірақ Кребс циклінің тікелей субстраты емес. Ол алдымен ацетил-КоА-ға айналады.

• Цитрат – Кребс цикліне енгеннен кейін бірінші түзілетін зат, бірақ соңғысы емес.

🔍 Қымыздықсірке қышқылы (оксалоацетат) – Кребс циклінің бастаушы да, аяқтаушы да молекуласы. Ол ацетил-КоА-мен қосылып, цикл қайта басталады.

Алғашқы құрылысы жоңышқа жапырағына ұқсайтын РНҚ?

• М-РНҚ (мессенджер РНҚ)

• Т-РНҚ (тасымалдаушы РНҚ)

• Р-РНҚ (рибосомалық РНҚ)

Жартылай автаномды органоидтар?

• Рибосома мен эндоплазмалық ретикулум

• Пластид пен митохондрия

• Лизосома мен пероксисома

Нәресте тыныс алғанда қозғалатын ми шеміршегі?

• Үлкен еңбек

• Мидың артқы бөлімі

• Үлкен ми жартышарлары

Мендельдің 3-ші заңы?

• Доминантты тұқымқуалау

• Тәуелсіз тұқымқуалау

• Тұқым қуалаушылықтың бірігу заңы

Агглютинация кезінде эритроциттерге не болады?

• Эритроциттер бұзылып, гемоглобин жоғалады

• Жабысқан эритроциттер қанұйық түзіп, оттекті тасымалдай алмайды

• Эритроциттер қалыпты жағдайда қалады

Транскрипция кезеңдері?

• Инициация, Элонгация, Терминация

• Репликация, Синтез, Трансляция

• Инициация, Репликация, Терминация

Глюкоза жетіспегенде болатын аурулар?

• Ацидоз бен кетоз

• Диабет пен гипогликемия

• Артериалды гипертония

Жүректің өздігінен жиырылуы?

• Автоматия

• Иннервация

• Синхронизация

Тыныс алу процесіне жауап беретін ми бөлігі?

• Үлкен ми жартышарлары

• Сопақша ми

• Ортаңғы ми