Cải cách của Hồ Quý Ly

Đọc tư liệu về sơ đồ tiến trình cải cách về kinh tế - xã hội của Hồ Quý Ly và triều Hồ: " - 1396: In và phát hành tiền giấy "Thông bảo hội sao". Cấm và thu hết tiền đồng đổi sang tiền giấy. - 1397: Hạn chế sở hữu ruộng đất quy mô lớn của tư nhân. Quy định mức sở hữu tối đa về ruộng đất. - 1398: Xóa bỏ tình trạng che giấu, gian dối về ruộng đất. Lập sổ ruộng trên cả nước. - 1401: Hạn chế gia nô, chủ gia nô chỉ có được một số nô tì nhất định. Kiểm soát hộ tịch trên cả nước. - 1402: Điều chỉnh thuế khóa, tăng thuế ruộng, hạ thuế bãi dâu và thu theo hạng đất, …" a. Chính sách "hạn điền", "hạn nô" giúp cho nhà nước có thêm ruộng đất công và nhân lực tự do, tạo nền tảng thúc đẩy kinh tế, xã hội. b. Chính sách cải cách của Hồ Quý Ly đã sinh ra một bộ phận "người Việt ích kỉ" đặt lợi ích cá nhân cao hơn sự tồn vong của dân tộc. c. Năm 1407, nước ta rơi vào ách đô hộ của nhà Minh, đó hoàn toàn là lỗi của Hồ Quý Ly và nhà Hồ. d. Một trong những sai lầm trong cải cách của Hồ Quý Ly là độc đoán, nóng vội, thiếu sự mềm dẻo, dẫn đến khủng hoảng niềm tin trong dân.

• Chính sách "hạn điền", "hạn nô" giúp cho nhà nước có thêm ruộng đất công và nhân lực tự do, tạo nền tảng thúc đẩy kinh tế, xã hội.

• Chính sách cải cách của Hồ Quý Ly đã sinh ra một bộ phận "người Việt ích kỉ" đặt lợi ích cá nhân cao hơn sự tồn vong của dân tộc.

• Năm 1407, nước ta rơi vào ách đô hộ của nhà Minh, đó hoàn toàn là lỗi của Hồ Quý Ly và nhà Hồ.

• Một trong những sai lầm trong cải cách của Hồ Quý Ly là độc đoán, nóng vội, thiếu sự mềm dẻo, dẫn đến khủng hoảng niềm tin trong dân.

Cho đoạn tư liệu sau:

          “Xã hội Đại Việt cuối thế kỉ XIV đang lâm vào cuộc khủng hoảng sâu sắc: chính quyền suy yếu, bọn nịnh thần chuyên quyền, dòng họ thống trị phân tán sa đọa, kinh tế nông nghiệp sa sút nghiêm trọng, đã dẫn đến chỗ nông dân nghèo, gia nô, nô tì nổi dậy chống đối hay chạy trốn. Trong lúc đó, những cuộc tấn công đánh phá của Chăm-pa lại liên tục diễn ra, - dù cuối cùng bị đẩy lùi hẳn-, đã làm cho đời sống của nhân dân thêm khổ cựC. Đã thế, Đại Việt lại đứng trước nguy cơ một cuộc ngoại xâm ngày càng đến gần. Bên trong khủng hoảng, ngoài giặc đe dọa, đó là những tiền đề dẫn đến cuộc cải cách của Hồ Quý Ly”.

                                                  Đại cương lịch sử Việt Nam tập 1 - NXB Giáo

• Cuối thế kỉ XIV, nhà Trần mất đi sự hưng thịnh trước đó, bắt đầu lâm vào khủng hoảng.

• Cuộc khủng hoảng của nhà Trần cuối thế kỉ XIV, như một lối mòn, một quy luật chung của chế độ phong kiến.

• Cuối thế kỉ XIV, nhà Trần phải đối phó với nhiều cuộc tấn công của ngoại bang, nhiều cuộc nổi loạn của nô tì. Điều đó càng làm nhân dân tin tưởng và ủng hộ nhà Trần.

• Sự sụp đổ của nhà Trần (cuối thế kỉ XIV) là một tất yếu lịch sử.

Đọc đoạn tư liệu sau:

          “Tiền giấy chẳng qua chỉ là mảnh giấy vuông, phí tổn chỉ đáng năm ba đồng tiền, mà đem đổi lấy vật đáng 5 - 6 trăm đồng của người ta, cố nhiên không phải là cái đạo đúng mứC. Vả lại, người có tiền giấy cất giữ cũng dễ rách nát, mà kẻ làm giả mạo sinh ra không cùng, thực không phải là cách bình ổn vật giá mà lưu thông của cải của dân vậy. Quý Ly không xem xét kĩ đến cái gốc lợi hại, chỉ ham chuộng hư danh sáng chế, để cho tiền của hàng hoá thường vẫn lưu thông tức là sinh ra ứ đọng, khiến dân nghe thấy đã sợ, thêm mối xôn xao, thể có phải là chế độ bình trị đâu”.

                (Phan Huy Chú, Lịch triều hiến chương loại chí, tập 2, NXB Giáo dục, Hà Nội, 2006, tr.112)

• Tiền giấy "Thông bảo hội" mà Hồ Quý Ly ban hành dễ bị làm giả và khó cất giữ

• Việc sử dụng tiền giấy thay tiền đồng không ảnh hưởng đến sự phát triển kinh tế hàng hóa lúc bấy giờ

• Đoạn trích phê phán việc thay tiền đồng bằng tiền giấy của Hồ Quý Ly

• Một trong những nhược điểm của việc sử dụng tiền giấy lúc bấy giờ là dễ bị làm giả

: Đọc đoạn tư liệu sau:

          “Về văn hoá, tư tưởng, cải cách của Hồ Quý Ly thể hiện tinh thần phát huy văn hoá dân tộc, đề cao chữ Quốc ngữ (chữ Nôm), đồng thời bài bác tư tưởng các thánh hiền Trung Quốc mà gần như toàn thế giới nho sĩ bấy giờ vẫn coi là bất khả xâm phạm. Về giáo dục, nội dung cải cách thể hiện tinh thần yêu nước, tính đại chúng và gắn bó với cuộc sống.

(Phan Đăng Thanh - Trương Thị Hoà, Cải cách Hồ Quý Ly, NXB Tổng hợp TP Hồ Chí Minh, 2012, tr.156)

• Đoạn trích đề cập đến cải cách của Hồ Quý Ly trên tất cả mọi lĩnh vực

• Cải cách về văn hóa, tư tưởng của Hồ Quý Ly thể hiện nhiều điểm tích cực, tiến bộ

• Về chữ viết, Hồ Quý Ly đề cao và khuyến khích sử dụng chữ Hán, đồng thời vẫn cho phép người dân được sử dụng chữ Nôm trong sáng tác thơ văn

• Một trong những ưu điểm trong cải cách của Hồ Quý Ly là nội dung giáo dục thể hiện tinh thần yêu nước, mang tính quần chúng sâu sắc

. Đọc tư liệu sau đây

Cải cách hành chính của vua Lê Thánh Tông đưa tới sự xác lập của thể chế quân chủ chuyên chế trung ương tập quyền mang tính quan liêu theo đường lối pháp trị. Bộ máy nhà nước thời Lê sơ trở nên hoàn chỉnh, chặt chẽ. Đời sống kinh tế, xã hội, văn hoá của Đại Việt cũng có những biến đổi lớn, trong đó nổi bật là sự phát triển của nền kinh tế tiểu nông và sự thống trị của tư tưởng Nho giáo.

• Chế độ phong kiến Việt Nam thời Lê sơ đạt đỉnh cao.

• Sau cải cách của Lê Thánh Tông hình thành chế độ quân chủ chuyên chế quan liêu.

• Tư tưởng Nho giáo, Phật giáo trở thành tư tưởng thống trị trong xã hội phong kiến Việt Nam.

• Thời Lê Thánh Tông phát triển kinh tế công-  thương nghiệp.

Đọc đoạn tư liệu sau đây:

Dưới thời vua Minh Mạng, đứng đầu tỉnh là Tổng đốc (phụ trách một tỉnh lớn và một tỉnh nhỏ liền kề) hoặc Tuần phủ (phụ trách một tỉnh nhỏ). Hai cơ quan giúp việc cho Tổng đốc và Tuần phủ là Bố chính ty (do Bố chính sứ đứng đầu) và Án sát ty (do Án sát sứ đứng đầu). Bố chính ty phụ trách thuế khóa, đinh điền, hộ tịch. Án sát ty phụ trách hình án.

• Đoạn trích phản ánh bộ máy chính quyền dưới thời vua Minh Mạng ở cấp trung ương.

• Một trong những cải cách hành chính của vua Minh Mạng là chia nước ta ra thành các tỉnh.

• . Dưới thời vua Minh Mạng, Bố chính ty và Án sát ty là hai cơ quan giúp việc cho người đứng đầu cấp tỉnh.

• Tổng đốc thường là người phụ trách hai tỉnh, trực tiếp cai trị một tỉnh. Tỉnh còn lại do Tuần phủ đứng đầu, đặt dưới sự kiêm quản của Tổng đốc.

Đọc đoạn tư liệu sau đây:

Năm 1802, nhà Nguyễn thành lập với lãnh thổ mới rộng lớn, kéo dài từ ải Nam Quan đến mũi Cà Mau. Thời gian đầu, bộ máy chính quyền về cơ bản tiếp tục kế thừa mô hình nhà Lê trung hưng kết hợp với một số biện pháp tạm thời. Thời Gia Long, triều đình trung ương ở Phú Xuân chỉ trực tiếp kiểm soát 4 dinh và 7 trấn từ Thanh Hóa đến Bình Thuận. Quản lý 11 trấn ở phía bắc là Bắc Thành, quản lý 5 trấn ở phía nam là Gia Định Thành. Đứng đầu Bắc Thành và Gia Định Thành là chức Tổng trấn.

• oạn trích cung cấp thông tin về tình hình nhà Nguyễn dưới thời vua Gia Long trên các mặt chính trị, kinh tế, xã hội

• Bộ máy chính quyền dưới thời vua Gia Long thiếu sự thống nhất và đồng bộ trên phạm vi cả nước

• Dưới thời vua Gia Long, quyền lực của nhà vua và triều đình phong kiến trung ương bị hạn chế

• Sự tồn tại của Bắc Thành và Gia Định thành bộc lộ tính phân quyền và tiềm ẩn nhiều nguy cơ lạm quyền ở địa phương

Đọc đoạn tư liệu sau

'Hiệu quả cải cách hành chính của Minh Mạng là đã tăng cường được tính thống nhất quốc gia, củng cố được vương triều Nguyễn ,phần nào ổn định được xã hội sau hàng thế kỉ chiến tranh, vừa chống ngoại xâm vừa nội chiến liên miên. Nhưng bị hạn chế và không tạo nên được sức mạnh kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội và quan hệ quốc tế tốt đẹp, có khả năng kiềm chế được ngoại xâm”

(Văn Tạo, Mười cuộc cải cách, đổi mới lớn trong lịch sử Việt Nam, NXB Đại học Sư phạm, Hà Nội, 2006, tr.251)

• Đoạn tư liệu phản ánh tác động tích cực và hạn chế trong cải cách của vua Minh Mạng trên lĩnh vực hành chính.

• Một trong những hiệu quả tích cực trong cải cách của vua Minh Mạng là tạo dựng được mối quan hệ tốt đẹp với bên ngoài, củng cố khối đại đoàn kết dân tộc

• Cải cách của vua Minh Mạng đã thống nhất các đơn vị hành chính địa phương trong cả nước, thông qua đó hoàn thành thống nhất đất nước về mặt hành chính.

• Cải cách của vua Minh Mạng đã góp phần ổn định tình hình đất nước nhưng không tạo được động lực thúc đẩy sự phát triển mạnh mẽ của kinh tế, chính trị đất nước.

Cho bảng dữ kiện một số nội dung cải cách trên lĩnh vực hành chính, chính trị của Hồ Quý Ly, Lê Thánh Tông và vua Minh Mạng như sau

 

Nội dung cải cách

Hồ Quý Ly

- Sửa đổi các đơn vị hành chính, chia cả nước thành các lộ và trấn

- Thành lập nhiều cơ quan, chức quan mới, bãi bỏ nhiều cơ quan, chức quan cũ

- Tăng cường kiểm tra, giám sát quan lại, đặc biệt ở cấp địa phương

Lê Thánh Tông

- Bãi bỏ nhiều cơ quan, chức quan có nhiều quyền lực; thành lập Lục bộ đảm trách những công việc chính yếu của quốc gia

- Thành lập Lục tự và Lục khoa để hỗ trợ và giám sát Lục bộ

- Chia cả nước thành 12 (sau là 13) đạo thừa tuyên, thành lập các cơ quan phụ trách đạo thừa tuyên gồm; Đô ty, Thừa ty, Hiến ty

Vua Minh Mạng

- Hoàn thiện cơ cấu, chức năng của Lục bộ

- Thực hiện chế độ giám sát, thanh tra chéo giữa các cơ quan trung ương thông qua Đô sát viện và Lục khoa

- Chia cả nước thành 30 tỉnh và phủ Thừa Thiên

• Lục bộ được thành lập từ thời vua Lê Thánh Tông nhằm đảm nhiệm những công việc chính yếu của quốc gia

• Chế độ kiểm tra, giám sát lẫn nhau giữa các cơ quan, chức quan trong bộ máy hành chính nhà nước chỉ bắt đầu được thực hiện từ thời vua Lê Thánh Tông

• Điểm mới trong cải cách của vua Minh Mạng so với Lê Thánh Tông là chia cả nước thành các tỉnh

• Điểm chung trong mục đích cải cách hành chính, chính trị của Hồ Quý Ly, Lê Thánh Tông và vua Minh Mạng là đều nhằm tập trung quyền lực vào tay vua và chính quyền trung ương.

Đọc đoạn tư liệu sau đây:

          “Ở nhiều nơi, núi chạy lan ra sát biển, tạo thành những địa hình hiểm trở, những vũng vịnh kín, xen lẫn với những bờ biển bằng phẳng thuận tiện cho việc trú đậu của tàu thuyền và chuyển quân bằng đường biển. Hệ thống quần đảo và đảo trên vùng biển nước ta cùng với dải đất liền ven biển thuận lợi cho việc xây dựng các căn cứ quân sự, điểm tựa, pháo đài, trạm gác tiền tiêu, hình thành tuyến phòng thủ nhiều tầng, nhiều lớp, với thế bố trí chiến lược hợp thế trên bờ, dưới nước, tạo điều kiện thuận lợi để bảo vệ, kiểm soát và làm chủ vùng biển của nước ta.”

• Biển Đông đóng vai trò quan trọng rất lớn trong việc phát triển các ngành kinh tế trọng điểm của nước ta.

• Các đảo và quần đảo Việt Nam tạo ra cơ sở để xây dựng thành cơ sở hậu cần - kĩ thuật phục vụ hoạt động quân sự.

• Biển Đông là tuyến phòng thủ liên hoàn biển - đảo - bờ để bảo vệ Tổ quốc.

• Hệ thống các đảo và quần đảo Việt Nam thường được chia thành: hệ thống đảo tiền tiêu, đảo du lịch, đảo ven bờ và hai quần đảo xa bờ.