hơi thở khái niệm 2

LÀM THẾ NÀO NHẬN BIẾT NGHĨA KHÁI NIỆM?

Ở đây, chúng ta sẽ trích một số dẫn chứng. Theo Bộ

Thắng Pháp (Abhidhamma), “cái biết” khởi lên hợp theo trật tự

tự nhiên của tâm (citta-niyāma). Chẳng hạn, cái biết của sự thấy:

ꟷ Thứ nhất) Tiến trình nhãn môn (thuộc tiến trình Ngũ Môn)

bắt lấy đối tượng; và nhận biết màu sắc.

ꟷ Thứ 2) Tiến trình Ý môn nhận biết cảnh sắc của tiến trình

nhãn môn, phân biệt màu sắc ấy do sự kinh nghiệm màu

sắc quá khứ.

ꟷ Thứ 3) Tiến trình ý môn nhận biết màu ấy là màu gì; biết

được tên của màu sắc ấy.

ꟷ Thứ 4) Tiến trình ý môn nhận biết ‘ý nghĩa’ của đối tượng,

thấy được toàn bộ hình ảnh, theo một khái niệm được xác

định bởi kinh nghiệm trong quá khứ. (do `tưởng’-(saññā)).

ꟷ Thứ 5) Tiến trình ý môn xét đoán và thọ hưởng. Đây là sự

mở đầu tiến trình nhận thức thật sự. Từ tiến trình ý môn

thứ năm trở đi, khái niệm được nhận biết là : `đàn ông,

`đàn bà’, `cái nồi’, `cái xà rông’, `vàng’, `bạc’, vv...

`Khái niệm như cái làm cho được biết’ chính là Nghĩa

khái niệm.

Vì vậy, nhiều hành giả (nhất là trong chặng sơ khởi, chặng

đầu và chặng giữa của sự thực hành) nghĩ đến (và thấy) hơi thở

giống như đối tượng có dạng cột trụ (cộng dây/ cộng chỉ). Cách đó

sẽ tạo ra một tướng như một điều kiện cho sự tái nhận thức ‘cái này

như cái trước’ ; nó là sự nhận thức những gì đã kinh nghiệm trước đây

(paccābhiññāṇa) – Đó chính là tưởng (saññā). Đó cũng là cách mà tâm

đánh dấu đối tượng khối hơi thở và định rõ vị trí của nó. Tưởng (saññā)

có đặc tính nhận thức (sañjānana) những tính chất của đối tượng.

Có được tưởng mạnh mẽ và vững chắc về hơi thở khái niệm là

điều quan trọng, bởi tưởng ấy chính là nhân gần của Niệm (Sati) hơi thở.

Hơi thở khái niệm là đối tượng của thiền Ānāpānasati. Để

thành tựu viên mãn thiền này, hành giả phải nhận thức thấu đáo đối

tượng của Ānāpānasati. Khối hay thân (thân phần) chính là đặc điểm

nổi bật của hơi thở. Sau khi nhận thức hình dạng, kích cỡ, sự xuất hiến,

vv... của đối tượng, hành giả có thể nhận biết đối tượng bằng cách nhớ

lại những biểu hiện của nó. Nhưng sau khi có sự nhận biết đối tượng

(một cách rõ ràng) tại vị trí của nó, thì việc ý thức đầy đủ về hình dạng,

sự xuất hiện, hay màu sắc cụ thể của nó không còn quan trọng nữa.

Khái niệm [hơi thở] ở đây được sử dụng để ám chỉ sự tồn

tại thực sự của một đối tượng cụ thể [cột hơi thở hay khối hơi

thở] vốn chỉ được nhận biết bằng tâm. Đối tượng thiền, Hơi

thở khái niệm (khối hơi thở) là một thực tại quy ước, không

phải chỉ được biết đến như một lý thuyết suông, mà còn

phải biết và thấy nó (khối hơi thở ấy) ngay đúng vị trí mà nó

xuất hiện.

Khi nào có sự thiết lập niệm trên hơi thở [khái niệm], khi

ấy có sự định tâm nhờ niệm ấy, hơi thở khái niệm [khối hơi thở]

biểu hiện qua các dạng hình ảnh khác nhau (vốn là những cột

mốc/tướng (Nimitta)) sanh khởi do theo [tưởng và] mức định.

Nếu tướng còn xa lỗ mũi thì nó chưa phải là định tướng (màu

của nimitta/ khối hơi thở) thật sự.