7-сынып

Оқылым.

1-мәтін

Ғылымдағы секілді, фантастиканың да өзінің мәңгілік тақырыптары бар. Және олар уақыт пен кеңістікке саяхат, жасанды интеллект, жерден тыс әлемдегі өркениет, тіршіліктің басқаша формалары сияқты жұмбақ жайттарды қамтиды. Ең бастысы,  өткенге немесе болашаққа қатысты әлдебір әлемнің, белгілі бір сәттің бейнесін кейіптей отырып, фантаст-жазушылар оқырман қиялының көкжиегін мейлінше кеңейтеді. Фантастикалық шығармалардың міндеті мұнымен ғана шектелмейді. Яғни, бұл жанр әлдебір ғылыми жаңалықтың адамның өмірі мен қоғамның дамуына тигізер әсерін көркемдік тұрғыда ұғынуға көмектеседі. Мәселен, қай кезде де ғылыми жаңалықтар бірыңғай жақсылық алып келе бермейді. Кейбір озық ойлардың теріс мақсатта пайдаланылып кететін де кезі жеткілікті. Осы ретте фантастикалық туындылар ғалымдарды ғылым адамына жүктелер бүкіл адамзат пен болашақ алдындағы жауапкершілік жөнінде ойлануға мәжбүрлейтіндігімен де құнды.

1. Мәтін стилін анықтаңыз. 2б

• Ғылыми стиль

•                                    

  Көркем әдебиет стилі

• Публицистикалық стиль

2.       Мәтін тақырыбын анықтаңыз. 2б

• Фантастикалық туындылар

• Ғылыми туындылар

• Оқырман мәдениеті

2-мәтін

Мен (Бауыржан Момышұлы) 25 жыл әскерде болдым. Біле білген кісіге бұл – үлкен университет. Ең алдымен мен коммуниспін. Осы 25 жылдың ішінде мен талай қолбасшымен кездестім, сабақ алдым, талай генералдың қол астында қызмет істедім, тәрбие көрдім, Талай ұлттың өкілдеріне командир болдым, тәрбиеледім. Өйткені командир деген әскери педагог қой. Осы әр ұлт адамдарымен істес болғанымды өзіме ерекше бір мектеп деп бағалаймын. Себебі, чуваш мынадай екен-ау, қырғыз мынадай болады екен-ау деп ойланасың. Ана халық анадай дәстүрін қастерлейді, мына халық мынаны құрметтейді екен-ау деп толғанасың. Мен осы 25 жыл ішінде қарамағымда болған үстеріне шинель киген солдаттар арқылы Совет Одағының барлық халықтарының жанын ұқтым деп ойлаймын. Өйткені олардың жүректері — іштерінен шыққан балалары менің алақанымда болды. Отан үшін өз басымды өлімге байлай отырып, мен оларды ажалмен алысуға жұмсадым. Олардың өлмеуі үшін, өз ұрпақтарын, өз халықтарының намысын, оның өздері сүйетін асыл қасиеттерін аман сақтап қалу үшін жұмсадым. Өзім де жаным – арымның садағасы, халқым үшін қасықтай қаным пида деп, жанып тұрған отқа талай түстім. Мен соғыс кезінде «Красная звезда» газетіне былай жазғанмын: «Өз халқын құрметтеп, сүймеген адам опасыз, оңбаған адам» дегенмін. Сол сөзімді әлі де қайталаймын. Өйткені, Энгельс айтқандай, өз елінің бағасын білген адам ғана басқа елді қадірлей алады. Өйткені халықтардың туыстығы алдымен адамдардың өз халқына сүйіспеншілігі арқылы ғана келеді. Мен өзге ұлттарды құрметтеуші, өз ұлтын сүюші адаммын.

3. Мәтін стилін анықтаңыз. 2б

• Ғылыми стиль

• Публицистикалық стиль

• Көркем әдебиет стилі

Мәтін тақырыбын анықтаңыз. 2б

• Отанды сүю, ерлік

• Оқу, білім

• ұлт арасындағы достық

Мәтіннің стиліне тән тілдік бірліктерін (ерекшеліктерін) атап жазыңыз. Кем дегенде 2-3 мысал келтіріңіз. 2б

Жазылым. Ғылыми фантастика жанрындағы шығармалардың тәрбиелік мәні бар ма? Осы мәселені көтеріп мектепішілік  газетке «Ғылыми фантастика – тәрбие құралы» тақырыбында шағын мақала жазыңыз.  Сөз саны – 30-50. (10балл)

 

Дескриптор:

- мақала жанрлық ерекшелігін сақтайды; 2б

- құрылымын сақтайды; 2б

- тақырыпты ашады; 2б

- тұжырым (қорытынды) жасайды; 2б

- тыныс белгілерін орынды қолданады.  2б