Алкиндердің қасиеттері

1. Алкиндер деген не?

Жауаптар

Дұрыс жауап 1

• А) молекуласындағы көміртек атомдарының арасында дара байланыстан басқа бір үш байланыс болатын қанықпаған көмірсутектер. Алкиндердің жалпы форму- ласы СпН2п-2, мұндағы п ≥ 2.

• В) алкиндер деп, жалпы формуласы СН2 +2 болып келетін қосылыстарды айтады, мұндағы п көміртек атомының санына байланысты

  Көмірсутек молекуласындағы көміртек атомдары бір сызықтың бойында емес, ирек тәріздес.

• С) Көміртек атомдары арасында бір қос байланыс бар жалпы формуласы СН2 болатын қанықпаған көмір- 2n сутектер алкиндер деп аталады.

• D) Астрофизикада жарық жылы - жарықтың вакуумде кедергісіз жүріп өткен бір жылдағы жүріп өткен жолы. Жарықтың абсолютті жылдамдығы, яғни электромагниттік толқындардың вакуумдегі таралу жылдамдығы тұрақты (тұрақты шама) болғандықтан, бір жарық жылының шамамен 9,46 триллион км екенін есептеу қиын емес.

2. Алкиндер құрылысы

Жауаптап

дұрыс жауап 2

• А) Алкиндердің қарапайым өкілі - этин (ацетилен) С₂Н₂. Бірінші мүшесі ацетилен болғандықтан, алкиндер ацетилен көмірсутектері деп те аталады

  ксағыздың иілімділігінің

  Үш байланысы бар көміртек атомдары арасында ѕр-гибридтену болады.

• В) Гибридтену типі - sp²

  Қос байланыстың ұзындыгы-0,134 нм Байланыс энергиясы 612 кДж/моль Байланысу бұрышы- 120°

  П-байланыс б-байланыска қараганда өлсіз болады

• С) Үш байланыстың (С = С) ұзындығы 0,120 нм (қос байланыстан да қысқарақ екеніне көңіл аударыңдар), байланыс энергиясы 830 кДж/моль.

• D) Алкиндер – көміртектің барлық

  атомдары дара (о-) сигма

  байланыспен байланысқан жалпы формуласы мынандай көмірсутектер

  CnH2n+2

3. Алкиндер Номенклатурасы және изомерленуі

Жауаптар

Дұрыс жауап 1

• А) Басқа көмірсутектер сияқты алкиндердің де гомологтық қатары болады. Алкиндердің гомологтық қатары Жүйелік номенклатура бойынша ацетилен көмірсутектерін атау үшін сәйкес алкиндардың атауындағы -ин жұрнағы -ан жұрнағымен алмастырылады, мысалы, этин - этан, пропин-пропан және т.б. Көміртек тізбегін үш байланыс жақын орналасқан көміртек

  атомынан бастап нөмірлейді

• В) Басқа көмірсутектер сияқты алкиндердің де гомологтық қатары болады. Алкиндердің гомологтық қатары Жүйелік номенклатура бойынша ацетилен көмірсутектерін атау үшін сәйкес алкаштардың атауындағы -еан жұрнағы -ебн жұрнағымен алмастырылады, мысалы, этегь - етег, прое*-проспал және т.б. Көміртек тізбегін үш байланыс жақын орналасқан көміртек

  атомынан бастап нөмірлейді

• С) Басқа көмірсутектер сияқты алкиндердің де гомологтық қатары болады. Алкиндердің гомологтық қатары Жүйелік номенклатура бойынша ацетилен көмірсутектерін атау үшін сәйкес алкандардың атауындағы -ан жұрнағы -ин жұрнағымен алмастырылады, мысалы, этан - этин, пропан-пропин және т.б. Көміртек тізбегін үш байланыс жақын орналасқан көміртек

  атомынан бастап нөмірлейді

• D)

  Басқа көмірсутектер сияқты алкиндердің де гомологтық қатары болады. Алкиндердің гомологтық қатары Жүйелік номенклатура бойынша ацетилен көмірсутектерін атау үшін сәйкес алкандардың атауындағы -ан жұрнағы -ин жұрнағымен алмастырылады, мысалы, этан - этин, пропан-пропин және т.б. Көміртек тізбегін екі байланыс жақын емес орналасқан көміртек

  атомынан бастап нөмірлейді.

4.Алкиндердің дұрыс гомологты қатарларын таңдаңыз

Дұрыс жауап 1

• А)C7H12,C3H4,C10H18,C5H6,C6H8,C2H2,C8H14,C9H16,C6H18

• В)C2H4,C3H6,C4H8,C5H10,C6H12,C7H14,C8H16,C9H18,C10H20

• C)C9H16,C4H6,C8H14,C2H2,C7H12,C10H18,C6H10,C5H8,C3H4

• D)МетинПропинПентинБутинГексинГептинНонинДецинЭтин

5.Алкиндердің физикалық қасиеттері

Дұрыс жауап 2

• А)Ацитилен түссіз, иіссіз, ауадан жеңіл газ. Суда нашар ериді. Ацитиленнің гомологтарының физикалық қасиеттерінің өзгеруі алкандар мен алкен- дер қатарының заңдылықтарына бағынады. Алкендердің бастапқы үш мүшесі иіссіз газдар, С.Н-ден бастап сұйық заттар, ал жоғарылары (С16H28) қатты заттар Алкендер суда нашар ериді, органикалық еріткіштерде жақсы ериді.

• В)Физикалық қасиеттері: • түссіз газ; • Суда нашар ериді; • Ауадан жеңіл; •Қайнау емпературасы− 83,8 °C. • Жарылғыш.

• С) Физикалық қасиеттері • төменгі (С2 дейін) — түссіз,иіссіз газдар; • Суда ериді; • Органикалық еріткіштерде жақсы ерімеді.

• D)Ацетилен түссіз, иіссіз, ауадан жеңіл газ. Суда нашар ериді. Ацетиленнің гомологтарының физикалық қасиеттерінің өзгеруі алкандар мен алкен- дер қатарының заңдылықтарына бағынады. Алкиндердің бастапқы үш мүшесі иіссіз газдар, С.Н-ден бастап сұйық заттар, ал жоғарылары (С16H30) қатты заттар (59-кесте). Алкиндер суда нашар ериді, органикалық еріткіштерде жақсы ериді.

6.Алкиндердің изомерленуі дұрыс жауап 1

• А)1. Құрылымдық изомерия:

  • Көміртек қаңқасының изомері

  (пентин-1, 4-метилбутин-1);

  • Қос байланыстың орналасуына

  байланысты (бутин-1, бутин-2).

  2. Классаралық изомерия: • Алкиндер; • Алкадиендер (диендер) Мысалы, гексен-1 и гексадиен-1,3

• В)1.Классаралық изомерия:

  • Көміртек қаңқасының изомері

  (пентин-1, 3-метилбутин-1);

  • Қос байланыстың орналасуына

  байланысты (бутин-1, бутин-2).

  2. Құрылымдық изомерия: • Алкиндер; • Алкадиендер (диендер) Мысалы, гексин-1 и гексадиен-1,3

• С) ¯\_(ツ)_/¯

• D)1. Құрылымдық изомерия:

  • Көміртек қаңқасының изомері

  (пентин-1, 3-метилбутин-1);

  • Қос байланыстың орналасуына

  байланысты (бутин-1, бутин-2).

  2. Классаралық изомерия: • Алкиндер; • Алкадиендер (диендер) Мысалы, гексин-1 и гексадиен-1,3

7.Алкиндердің химиялық қасиеттері

Дұрыс жауап 2

• А)Жануы: С2Н4+3O2=2CO2+2H2O

  Қосылу реакциялары:

  C2H4+H2=C2H6

  C2H4+CI2=C2H4CI2

  Марковников ережесі бойынша C3H+HOH=CH3-CHOH-CH3

  C3H+HCI=CH3-CHCI-CH3

  Полимерлену:

  n CH2=CH2 = (-CH2-CH2-)п полиэтилен

  (59-кесте)

• В)Химиялық қасиеттері. Ацетилен мен оның гомологтарының химиялық қасиеттеріне мо- лекула құрамындағы үш байланыстың болуы және құрылысы әсер етеді. Алкиндер қосылу, полимерлену, тотығу және орынбасу реакцияларына қатысады.

• С)Гидрогалогендеу

  CH2=CH2 + HCl → CH3CH2Cl

  хлорэтан, НІ оңайырақ қосылады. Симметриялы емес олефиндерге галоген сутек Марковников В.В. ережесі бойынша қосылады: сутегі сутегісі көбірек көміртегі атомына қосылады.

  CH3-CH=CH2 + HCl → CH3CHCICH3

  Марковников ережесі қосылу реакциясы ионды механизм бойынша жүрсе ғана орындалады. Радикалды механизм

  келаде ННal қосылуы керісінше — Караштың перекисті эффекті бойынша жүреді.

• D)(╯°益°)╯彡┻━┻

8. Алкиндердің алыну жолдары

дұрыс жауап 2

• А)Өнеркәсіпте ацетиленді көп кездесетін химиялық шикізат табиғи газдан алады. Метанды пиролиздесе (жоғары температурада қыздырса), ол көміртек пен сутекке айырылатынын білесіңдер. Реакцияны жүргізу жағдайына байланысты метанды айырғанда, ацетилен аралық өнім ретінде түзіледі:

  2CH4 → C₂H₂ + 3H2

• В) Лабораторияда және күнделікті тұрмыста ацетиленді кальций карбидін сумен әрекеттестіріп алады. Ал кальций карбидін электрпеште сөндірілмеген әк пен коксті жоғары температурада (2000°С) әрекеттестіру арқылы алады:

  CaO + 3C → CaC3 + CO CaC4+ 2H2O → Ca(OH)2 + C₂H₂

• С)EA SPORTS: It's in the game"

• D)Лабораторияда және күнделікті тұрмыста ацетиленді кальций карбидін сумен әрекеттестіріп алады. Ал кальций карбидін электрпеште сөндірілмеген әк пен коксті жоғары температурада (2000°С) әрекеттестіру арқылы алады:

  CaO + 3C → CaC2 + CO CaC2 + 2H2O → Ca(OH)2 + C₂H₂

9.галогенденуге мысал

дұрыс жауап 1

• А) CH≡CH + Br2 → CHBr = CHBr → CHBr2-CHBr2

• В)n CH2=CH2 = (-CH2-CH2-)п

• С)C3H+HOH=CH3-CHOH-CH3

  C3H+HCI=CH3-CHCI-CH3

• D)C2H4+H2=C2H6

  C2H4+CI2=C2H4CI2

10.Полимерлену реакциясы

Дұрыс жауап 1

• А)(　･ω･)☞

• В) білмеймін

• С)Реакцияның жүру жағдайына байланысты ацетилен полимерленгенде тізбекті немесе циклді өнімдер түзе алады.ацетиленнің тримерленуі, реакция нәтижесінде бензол алынады

• D)Алкиндер ( ацетиленді көмірсутектер ) - көміртегі атомдары арасындағы бір үштік байланысы бар гомологтық қатарды құрайтын ациклді қанықпаған көмірсутектер.