кыргыз тили пиза

Төмөндөгү текстти окуп чыгып, суроолорго жооп бергиле!

Антарктидада жай мезгили кайсы айдан кайсы айга чейин созулат?

Антарктида

Антарктида өзүнчө материк болуп, Жер шарынын эң түштүгүндө жайгашкан. Эгер сиз Антарктиданы глобустан табууга аракет кылсаңыз, анын глобустун түбүндө жайгашкандыгын көрүшүңүз мүмкүн. Антарктида жалпы кургактыктын 10\1 бөлүгүн ээлейт жана муз менен капталып жатат. Муздун калыңдыгы 1500 метр, кээ бир жерлерде муздун калыңдыгы 4000 метрге чейин жетет. Түштүк уюл Антарктиданын борборунда жайгашкан. Антарктида эң суук, эң кургак, эң бийик жана эң көп шамал согуп туруучу матерник болуп саналат. Ал жерде жыл бою өтө аз адам жашайт. Окумуштуулар Антарктидада кыска убакыт аралыгында болушат, атайын курулган илимий станцияларда жашашат жана иштешет. Антарктидада жай мезгили октябрь айынан март айына чейин созулат. Бул убакыт аралыгында ал жерде дайым жарык болот. Кышында болсо анын тескериси. Апрель айынан сентябрга чейин алты ай аралыгында караңгылык каптайт.

Антарктидадагы аба-ырайы

Антарктидада жада калса жайда дагы сиз элестеткенден бир топ суук болот. Түштүк уюл Антарктиданын эң суук жери. Январь айында, же болбосо кыштын ортосунда орточо температура цельский шкаласы боюнча -28* ту түзөт. Минус температура 0*Сден төмөн болгон суунун тоңуу температурасы менен түшүндүрүлөт. Кыш мезгилинде апрелден сентябрга чейин түштүкуюлда орточо температура -89*С суук болот. Мындай төмөнкү температурада абага кружкадагы кайнатылган сууну чача турган болсок, чачылган суу жерге түшпөстөн музга айланат. Кээ бир учрда окумуштуулар азык-түлүктөрдү тоңуп калбоосу үчүн, аларды белгилүу бир температурада кармоо үчүн муздаткычта сактоого туура келет.

Антарктидадагы пингивиндер

Антарктидада пингивиндер башка канатууларга салыштырмалуу көп. Алар учканды билишпейт, бирок аларга сууда сүзүүдө эч бир канаттуу тең келе албайт. Анткени, аларга сууда сүзүүдө кыска канаттары жардамга келет Алар ажайып сүзүүчүлөр болгону менен кургактыкта кыска-кыска секирип аралыкты басып өтүшөт. Пингивиндер бири-биринин үстүн тыгыз каптап турган жүндөргө(перья) ээ. Өтө ысык жана калың май катмарлары менен бирге аба-ырайынан, тынымсыз соккон суук шамалдан жана жана суудан коргоп турат. Пингвиндер денесиндеги жылуулукту сактоо үчүн атайын топторго биригишет.

Антарктидадан кат

Сарра Вилли Антарктидадагы илимий станциялардын биринде иш алып баруучу окумуштуулардын бири. Анын жээни Даниэлге жазган катынан анын Антарктидадагы башынан өткөргөн күндөрү жөнүндө билип алсак болот.

Антарктида, 9-декабрь, жума.

Бул сага Антарктидадан жазууга убада берген катым жана сүрөтүм. Ошентип көптөгөн белгилүү окумуштуулар менен бир катарда менин дагы бул жерде экендигимден кубанычта экендигимди бир элестетип көргүн. Бул жер мен үйрөнүп калган жашоо чөйрөсүнөн таптакыр башка. Бул жерде жаңы тамак-аш азыгы жок, дүкөндөр жок. Ошондуктан биз концерваланган, же болбосо муздатылган азыктарды жегенге мажбур болобуз (аларды муздаткычка сактаганга караганда жөн гана сыртка калтырган жакшы)....

Биз кичине газ плиталарында тамак бышырабыз. Бул жакта тамак бышыруу үчүн үйдөгүгө караганда көбүрөөк убакыт керек болот. кечээ мен десертке даамы картонду эстетүүчү кургатылган кулпунайдан кийин помидор соусу жана коцерваланган жашылча жемиштер менен лагман даярдадым. Мен жаңы бышкан алма жана апельсиндерди сагынып жатам. Тилекке каршы, сен аларды мага салып жибере албайсың!...

Сени сагынып, Сара.

• Апрель айынан сентябрь айына чейин

• Ноябрь айынан март айына чейин

• Сентябрь айынан март айына чейин

• Октябрь айынан март айына чейин

Антарктиданы глобустан кантип тапсак болот?

Антарктида - Жер планетасындагы эң суук материк. Ал дагы эмнеси мене маанилүү?

• Эн кургак жана эң булуттуу материк

• Эң нымдуу жана шамалдуу материк

• Эн көп шамал сого турган жана эң кургак материк

• Эң булуттуу жана деңиз денгээлинен эн жогору жайгашкан материк

Антарктиданын эң суук жери кайсы?

Текстте Антарктида жөнүндө берилген маалыматтарды анализ кылып, Антарктидага көпчүлүк адамдар апрель-сентябрь айларынын аралыгында барбагандыгынын эки себебин келтиргиле.

Эмне үчүн текстте "Кружкадан чачылган кайнатылган суу жерге түшпөстөн тоңуп калат?", - деп айтылган?

• Антарктидада кайнак суу кандай болушун көрсөтүү үчүн

• Антарктидада адамдар эмне ичишин көрсөтүп берүү максатында

• Антарктидага барган окумуштуулардын иштерин көрсөтүп берүү үчүн

• Антарктида канчалык суук экендигин көрсөтүп берүү үчун

Тексттеги маалыматтар боюнча пингивиндер канаттарын эмне максатта пайдаланышат?

• Учуу максатында

• Сүзүү максатында

• Балапандарын ысытуу максатында

• Тик абалда жүрүу максатында

Антарктидада пингивиндер өздөрүн кантип ысык сакташын далилдеген үч мисал келтиргиле.

Саранын катынан Антарктидадагы тамак-аш азыктары жөнүндө эмнелерди билип алдыңар? Ал боюнча эки мисал келтиргиле.

Антарктидага баруу же барбоо боюнча бир ойлоп көрүп, " Антарктида менентаанышуу" жана " Антарктидадан кат" бөлүмдөрүндө окуган маалыматтарыңардан пайдаланып, эмне үчүн баруу же барбоо керек экендигин түшүндүрүп бергиле.