1 Химиялық реакциялар бір бағытта жүретін болса, оны қайтымсыз дейді. Мұндай реакция нәтижесінде газ, тұнба бөлінеді де реакция аяғына дейін жүреді. Сонымен қатар, реакция кезінде түзілген заттар қайтадан әрекеттесуші заттарға айналып кері жүруі мүмкін. Мұндай реакцияларды қайтымды деп атайды. Мысалы, сутек пен йод газдарының әркеттесіп йодсутек түзуі:
H2(г)+I2(г) ⇋ 2HI(г)
Бастапқыда тек тура реакция жүреді, себебі HI жоқ. Аз мөлшерде йодсутек түзілген сон, бірден H2 және I2 ге айырылып бастайды. Бірте-бірте тура реакция жылдамдығы төмендеп, кері реакция жылдамдығы артады. Соңында, сутек пен йодтың қосылу реакциясының жылдамдығы, йодсутектің ыдырау жылдамдығына тең болады. Сәйкесінше, тура және кері реакциялардың жылдамдығы бір-біріне тең болған жағдайда системада тепе-теңдік орнайды. Процесстің графигі:
Тепе-теңдік жағдайындағы заттардың концентрацияларын тепе-теңдіктегі деп аталады да оларды [H2],[I2],[HI] жақшамен көрсетеді. Осы жүйедегі заттардың концентрациясын, температурасын және қысымын өзгерткен жағдайда тепе-теңдіктің ығысуына алып келеді. Жүйенің ығысу бағытын Ле-Шателье принципі бойынша анықтайды: «Тепе-теңдік күйде тұрған жүйенің бір жағдайы өзгерсе, тепе-теңдік сол өзгерісті әлсірететін реакия жүретін бағытқа ығысады».
Мәтінде көрсетілген жүйеде тепе-теңдік орнаған кезде қосылыстардың концентрациялары: [H2]=0,025 моль/л, [I2]=0,005 моль/л, [HI]=0,09 моль/л болды. Реагенттердің бастапқы концентрацияларын анықтаңыз