жаратылыстану

Оқушы ертең мектепке баруы керек. Бірақ бүгін мектептен келе жатқанда жаңбырдан мектеп формасы су болып қалғаны есіне түсті. Ол өзінің формасын террассадағы сымға іліп қойды. Бірақ формасын дұрыстап жаймай іліп қойған. Анасы оған форманы жаюды айтты, әйтпесе кептіруге көп уақыт кетеді. Оқушы неге бұлай болды деп таң қалды. Оның себебін ұстазынан сұрады. Ол бұны буланумен байланысты деп түсіндірді. Қандай жағдайда киім тезірек кебеді?

• Желдің жылдамдығы жоғары болса

• Ылғалдылық жоғары болса

• Ауа райы салқын болса

• Егер киім жабық бөлмеде ілулі болса

Юпитердің Еуропа серігін суретке түсірген ұшқышсыз ғарыш аппараты оның беті өте тегіс, аздаған метеорит кратерлері бар екенін анықтады. Бұл Еуропа материгінің беткі мұзы үнемі тегістеліп, пішінін өзгертіп отыратынын көрсетеді. Екі ғалым Еуропаның беткі ерекшеліктеріне жер астындағы терең мұхиттың болуы жауапты ма деген пікір айтады.

1- ғалым: Еуропада сұйық судың терең көзі бар. Юпитердің гравитациялық(тартылыс) күші Еуропадағы толқындарды тудырады, бұл жер қойнауының сұйық су болуы мүмкін нүктеге дейін қызуына әкеледі. Жер бетіндегі мұздағы көптеген жарықтар мен қараңғы жолақтар жердегі полярлық мұхиттарды жауып тұрған еріген мұздың көрінісіне қатты ұқсайды. Айналымыздағы сұйық судың айтарлықтай мөлшері ғана мұндай үлкен мұз тақталарын жарып шыға алады. Бар бірнеше метеорит кратерлері таяз және кратерге жер астынан ағып, тез қатып қалған сұйық сумен ағып келіп қатып қалғанда тегістелген. Юпитердің магнит өрісі Еуропаны айналып өтіп, тұзды, терең мұхитпен әрекеттесіп, Еуропаның айналасында екінші магнит өрісін тудырады. Ғарыш кемесі осы екінші магнит өрісінің дәлелдерін тапты.

2-ғалым: Еуропада терең, сұйық су мұхиты жоқ. Гравитациялық толқындар тудыратын жылу Еуропаның кішкентай өлшеміне байланысты ғарышта тез жоғалады. Бұны оның бетіндегі өте төмен температурадан (-160 ° C) көреміз. Еуропаның бетіндегі көптеген ерекшеліктер жердегі ағып жатқан мұздықтардан жасалғанға ұқсайды. Бұны жасау үшін көп мөлшердегі сұйық су қажет емес. Егер жер бетіндегі мұздың жұқа қабаты беткі мұзға қарағанда әлдеқайда жылы болса, ол ағып, беткі мұздың жарылып жылжуына әкелуі мүмкін. Еуропаның атмосферасы өте жұқа болғандықтан аз метеорит кратерлері байқалады; жер үсті мұзы осы атмосфераға үнемі қатты күйден газға ауысады. Ал бұл пайда болуы мүмкін кез келген кратерлерді тез ыдыратады және жояды. 2-ші ғалым мұздың су буына айналатынын және Еуропаның атмосферасына енетінін түсіндіреді. Егер ультракүлгін сәуле су буының молекулаларын ыдыратса, осы процестің нәтижесінде Еуропаның атмосферасында келесі газдардың қайсысы табылуы мүмкін?

• азот

• метан

• с.хлор

• оттегі

Юпитердің Еуропа серігін суретке түсірген ұшқышсыз ғарыш аппараты оның беті өте тегіс, аздаған метеорит кратерлері бар екенін анықтады. Бұл Еуропа материгінің беткі мұзы үнемі тегістеліп, пішінін өзгертіп отыратынын көрсетеді. Екі ғалым Еуропаның беткі ерекшеліктеріне жер астындағы терең мұхиттың болуы жауапты ма деген пікір айтады.

1-ғалым Еуропада сұйық судың терең көзі бар. Юпитердің гравитациялық(тартылыс) күші Еуропадағы толқындарды тудырады, бұл жер қойнауының сұйық су болуы мүмкін нүктеге дейін қызуына әкеледі. Жер бетіндегі мұздағы көптеген жарықтар мен қараңғы жолақтар жердегі полярлық мұхиттарды жауып тұрған еріген мұздың көрінісіне қатты ұқсайды. Айналымыздағы сұйық судың айтарлықтай мөлшері ғана мұндай үлкен мұз тақталарын жарып шыға алады. Бар бірнеше метеорит кратерлері таяз және кратерге жер астынан ағып, тез қатып қалған сұйық сумен ағып келіп қатып қалғанда тегістелген. Юпитердің магнит өрісі Еуропаны айналып өтіп, тұзды, терең мұхитпен әрекеттесіп, Еуропаның айналасында екінші магнит өрісін тудырады. Ғарыш кемесі осы екінші магнит өрісінің дәлелдерін тапты.

1. ғалымның пікіріндегі ақпаратқа сүйене отырып, Еуропада магнит өрісі пайда болу үшін қажет материал түрін таңдаңыз.

• мұздатылған азот

• су мұзы

• ерітілген тұздар

• балқыған магнит

Юпитердің Еуропа серігін суретке түсірген ұшқышсыз ғарыш аппараты оның беті өте тегіс, аздаған метеорит кратерлері бар екенін анықтады. Бұл Еуропа материгінің беткі мұзы үнемі тегістеліп, пішінін өзгертіп отыратынын көрсетеді. Екі ғалым Еуропаның беткі ерекшеліктеріне жер астындағы терең мұхиттың болуы жауапты ма деген пікір айтады.

2-ғалым Еуропада терең, сұйық су мұхиты жоқ. Гравитациялық толқындар тудыратын жылу Еуропаның кішкентай өлшеміне байланысты ғарышта тез жоғалады. Бұны оның бетіндегі өте төмен температурадан (-160 ° C) көреміз. Еуропаның бетіндегі көптеген ерекшеліктер жердегі ағып жатқан мұздықтардан жасалғанға ұқсайды. Бұны жасау үшін көп мөлшердегі сұйық су қажет емес. Егер жер бетіндегі мұздың жұқа қабаты

беткі мұзға қарағанда әлдеқайда жылы болса, ол ағып, беткі мұздың жарылып жылжуына әкелуі мүмкін. Еуропаның атмосферасы өте жұқа

болғандықтан аз метеорит кратерлері байқалады; жер үсті мұзы осы атмосфераға үнемі қатты күйден газға ауысады. Ал бұл пайда болуы мүмкін кез келген кратерлерді тез ыдыратады және жояды.

2-ғалымның Еуропаның беткі ерекшеліктері мен Жердегі ағып жатқан мұздықтар арасындағы ұқсастықтар туралы пікірі дұрыс делік. Осы болжамға және берілген ақпаратқа сүйене отырып, Жер мұздықтары төменде көрсетілген ерекшеліктердің қайсысын көрсетпеуі мүмкін?

• қысым жоталары

• жарықтар

• метеорит кратерлері

• қараңғы жолақтар

Тірі ағзалардағы зат алмасу жылдамдығының температураға тәуелділігінің графигі берілген. Х осі - берілген ағзаның дене температурасы (°C), Y осі - зат алмасу жылдамдығы.

Ағзаның дене температурасы 35 °С болған кездегі зат алмасу жылдамдығын анықтаңыз.

• 25

• 20

• 30

• 15

Бір оқушы 100 пион тұқымын тұрақты температурада 10 апта бойы сақтаған. Содан кейін оқушы тұқымдарды 4 жиынтыққа бөліп, оларды 2- зерттеуде сипатталғандай ұстады. 2-зерттеу: Пион тұқымдарын құрғақ контейнерлерге орналастырды. Контейнерлерді әртүрлі температурада 10 апта бойы сақтады. Пион тұқымдарын 25 тұқымның 20 жиынтығы болатындай етіп біркелкі бөлді. Содан кейін 20 табақша дайындады. Олардың әрқайсысында дымқыл қағаз төседі. Тұқымдардың әрбір жиынтығын табақшаға орналастырды. Табақшаларды 4 түрлі температурада 30 күн бойы ұстады. Нәтижелері келесідей болды:

Бұл тұқымдардың сақтау температурасы қандай болады?

• 0°C

• 5°C

• 10°C

• 15°C

Графикте өсімдіктің өсу жылдамдығының температураға тәуелділігі көрсетілген. Өсімдіктің өсуіне ең қолайлы температураны анықтаңыз.

• 10

• 20

• 30

• 40

Графикте өсімдіктің өсу жылдамдығының температураға тәуелділігі көрсетілген. Графикте көрсетілген процесстегі өзгеріс туралы дұрыс тұжырымды таңдаңыз.

• Жоғары температурада өсімдіктің өсуі

  артады.

• Температура неғұрлым жоғары болса,

  өсімдік соғұрлым тез өседі.

• Өсімдіктер суықта және тым ыстықта

  баяу өседі.

• Температура өсімдіктің өсуіне әсер

  етпейді.

Графикте өсімдіктің өсу жылдамдығының температураға тәуелділігі көрсетілген. Графиктен 30 градус кезіндегі өсімдіктің өсу деңгейін анықтаңыз.

• 10

• 8

• 4

• 3

Глобус пен картада Жерді Солтүстік және Оңтүстік жарты шарға бөлетін экватор да көрсетілген.

Экватор дегеніміз не?

• ең ұзын параллель

• ең ұзын меридиан

• ең қысқа параллель

• ең қысқа меридиан