2-mavzu. Iqtisodiy tizimlar va doiraviy aylanishlar

Qachonki iqtisodiy muammolar qisman bozor, qisman hukumat tomonidan yechilar ekan, bunday iqtisodiyot …

• markazdan boshqariladigan iqtisodiyot

• bozor iqtisodiyoti

• an’anaviy iqtisodiyot

• aralash iqtisodiyot

Barcha iqtisodiy tizimlarda fundamental muammolar nima, qanday, qancha, kim uchun? ko’rinishida mikro va makro darajada yechiladi. Bundan kelib chiqib aytingchi, quyidagilardan qaysi muammo mikro darajada yechiladi?

• To’la bandlikni qanday ta’minlash mumkin?

• Nima va qancha ishlab chiqarish zarur?

• Inflyatsiyadan qanday qutilish mumkin?

• Iqtisodiy o’sishni qanday raƒbatlantirish mumkin?

Rivojlanish bosqichlariga sivilizatsion yondashuvning asoschisi kim?

• Alfred Marshall

• Ronald Kouz

• Uolter Rostou

• Artur Pigu

Sivilizatsion yondashuv bo’yicha jamiyat taraqqiyoti 5 bosqichga bo’linib, u quyidagilardan iborat (Rostou tabiri bo'yicha):

• O’tkinchi jamiyat, industrial jamiyatga o’tish, industrial jamiyat, ommaviy iste’mol jamiyati, kommunistik jamiyat

• An’anaviy jamiyat, industrial jamiyatga o’tish, feodalizm, industrial jamiyat, kommunistik jamiyat

• An’anaviy jamiyat, kuldorlik, industrial jamiyatga o’tish, industrial jamiyat, ommaviy iste’mol jamiyati

• An’anaviy jamiyat, o’tkinchi jamiyat, industrial jamiyatga o’tish, industrial jamiyat, ommaviy iste’mol jamiyati

• An’anaviy jamiyat, o’tkinchi jamiyat, kommunistik jamiyat, industrial jamiyat, ommaviy iste’mol jamiyati

Ijtimoiy-iqtisodiy tizimlarni almashinish sabablarini formatsion yondashuvda qanday izohlanadi?

• Ishlab chiqarish kuchlari rivojlanish darajasiga ishlab chiqarish munosabatlarining mos kelishi

• Ishlab chiqarish texnologik usulining o’zgarishi

• Ishlab chiqarish kuchlarining rivojlanish darajasiga ishlab chiqarish munosabatlarining mos kelmasligi

• Resurslarning cheklanganligi bilan extiyojlar cheksizligi o’rtasidagi ziddiyat

• Ishlab chiqarish kuchlarining rivojlanish darajasiga ustqurmaning mos kelmasligi

An'anaviy tizim quyidagilar bilan tavsiflanadi:

• yakka tartibdagi nodavlat mulk

• markazlashtirilgan rejalashtirish va tartibga solish

• tadbirkorlik erkinligi

• ochiq iqtisodiyot yuritish

• ko'p asrlik tarixiy an’analar

Iqtisodiyotning ma'muriy-buyruqbozlik tizimi quyidagilar bilan tavsiflanmaydi:

• tovar ishlab chiqaruvchilar raqobati

• iste'mol tovarlari taqchilligi

• tovarlar bahosini davlat tomonidan belgilanishi

• iqtisodiyotni boshqarishning ma'muriy usullari

• xususiy tadbirkorlikka qo’yilgan to’siqlar

An'anaviy va ma'muriy-buyruqbozlik tizimlarning umumiy xususiyati e'tirof etiladi:

• xususiy mulkning yo'qligi

• mamlakat iqtisodiyotining qat'iy rejalashtirilishi

• jamoat mulki ustunligi

• an'analarning ustuvorligi

• natural ishlab chiqarishning ustunligi

Ma'muriy-buyruqbozlik tizimining afzalliklari quyidagilardan iborat:

• iqtisodiyotning ustuvor yo'nalishlarida inson va moddiy resurslarni safarbar qilish

• ijtimoiy tengsizlik

• resurslarning doimiy yetishmasligi

• tadbirkorlik faoliyatini cheklash

• erkin raqobatning qo’llab-quvvatlanishi

Quyidagi xususiyatlardan qaysi biri ma'muriy-buyruqbozlik tizimiga taalluqli emas:

• markaziy rejalashtirish

• xususiy tadbirkorlik erkinligi

• tovar va xizmatlarning katta qismiga davlat bahosi

• davlat mulkining ustuvorligi

• qat’iy belgilangan narxlar (davlat tomonidan)