Felsefe11.1.1

Felsefenin ortaya çıkışı ilk çağla birlikte olmuştur. Ancak ilkçağda felsefe yalnızca Antik Yunan'dan ibaret değildir. Eski Mısır, Sümer, Babil, Hint uygarlıklarında da felsefe olduğu bilinmektedir.

paragraftan hareketle aşağıdakilerden hangisine ulaşılabilir?

• Merak etme, şüphe duyma sadece eski Yunan şehir devletlerinde görülürdü.

• Felsefe ilk çağdan önce de vardı.

• Felsefenin ortaya çıkışında pek çok kültürün katkısı olmuştur.

• Felsefe Antik Yunan'da ortaya çıkmış, oradan diğer kültürlere de yayılmıştır.

• felsefe denilince eski Yunan akla gelmelidir.

Hareket ediyormuş gibi görünen bir aslan heykeline

bakan Ayşe, hayranlıkla “Ne güzel! Kim yaptı acaba

bunu?” der. Sonra merakı daha da artarak “Heykeltraş

hareket eden bir aslan biçimini buna nasıl verdi?”, “Peki

bunu yapmaktaki amacı neydi?”, “Bu heykeli yaparken

hangi malzemeyi kullandı?” sorularını peşpeşe sorar.

Orada bulunan heykeltraş, Ayşe’nin yanına yaklaşıp

“Gördüğüm kadarıyla Aristoteles’in varlık anlayışını

gayet iyi kavramışsınız.” der. Ayşe’nin hayranlığına bir

de şaşkınlık ifadesi eklenir.

Bu parçada heykeltraş, Ayşe’nin sorularından

hareketle Aristoteles’in hangi düşüncesine

gönderme yapmaktadır?

• Felsefenin başlangıcının hayret olduğu görüşüne

• Davranışlarda orta olma olması ilkesine

• Madde-Form öğretisine

• Bilginin sanıdan (doksa) farklı olduğu öğretisine

• Dört neden görüşüne

Sokrates’e göre insanlar doğaları gereği mutlu olmayı

ister. Dünyada insanı mutlu kılan ne varsa o şey özce iyi

bir şey olduğuna göre insanların mutsuzluğa neden olan

kötüyü istemeleri olanaksızdır. Buna karşın insanların

sık sık kötü, zararlı ve değersiz bir şeyin peşine

düştükleri olur ancak bu durum yalnızca onların

bilgisizliklerinden kaynaklanmaktadır. Yani insan kötü bir

eylemde bulunduysa o eylemin iyi olduğunu zannettiği

için yapmıştır.

Bu parçadan Sokrates’in ahlak anlayışıyla ilgili

aşağıdaki yargıların hangisine ulaşılabilir?

• Ahlaki davranışlar, edinilen alışkanlıkların ürünüdür.

• Bilgi insanın ahlaklı ve erdemli olmasını sağlar.

• Ahlaki doğrular toplumsal uzlaşıyla belirlenir.

• Ahlak doğuştan gelen bir yetidir ve eğitimle

  kazanılamaz.

• Ahlaki doğrulara sahip olmadan da bilgi sahibi

Bir mağara düşünün. Mahkûmlar, yüzleri mağaranın

arka duvarına dönük zincirlenmiş. Ömürleri boyunca

orada tutulmuşlar ve başları, duvar dışında hiçbir şey

göremeyecek şekilde sabitlenmiş. Arkalarında bir ateş

yanmakta ve sırtlarıyla ateş arasında bir yol var. Bu

yolda yürüyen insanların gölgeleri mağaranın duvarına

vurur; gelip geçenlerden bazıları ellerinde birtakım

nesneler taşırlar ve bu nesnelerin gölgeleri de duvara

yansır. Mağaranın içindeki mahkûmlar her zaman

yalnızca gölgeleri görür. Gölgelerin gerçek şeyler

olduklarına inanırlar, ama aslında gerçek şeyleri hiç

görmezler.

Bu parçada betimlenen mağara metaforundan

aşağıdaki yargıların hangisine ulaşılabilir?

• Gerçekliğin doğası değişmez ve farklı yüzleri

  bulunmaz.

• Duyuların yanıltıcılığından kurtulmak için başkalarının

  yardımına ihtiyaç duyarız.

• Aklın çalışma ilkelerini duyulardan gelen veriler

  belirler.

• Duyuların kullanımı hakikate ulaşmak için bir ön

  koşuldur.

• Duyular aracılığıyla bildiklerimiz tümüyle bir yanılsama

  olabilir.

Aristoteles’e göre ahlakta bazı davranışlar amaç,

bazıları araçtır. Örneğin insanların çoğu zenginliği

arzular ve elde etmeye çalışır. Ancak onlar için

zenginlik, zenginlik olarak amaç mıdır; yoksa zenginlikle

elde etmek istedikleri başka bir amaç, mesela haz veya

ün mü söz konusudur? Bu durumda insanların

eylemlerinde peşinden koştukları iyi, kendisinden öte

herhangi bir şeyin elde edilmesi için “araç olarak

istenmeyen”dir. İşte insanın bizatihi kendisi için istediği

bu nihai iyi, mutluluğun ta kendisidir.

Bu parçadan aşağıdaki yargıların hangisine

ulaşılabilir?

• Ahlaken iyi davranış insanın koşullarına göre değişir.

• Bir eylemin ahlaken iyiliği başkalarına sağladığı yarara

  bağlıdır.

• İnsanın nihai amacı olan mutluluk; esenlik ve fayda

  gibi değerlerin toplamıdır.

• Başka bir amaç için yapılan ahlaki bir eylem insana

  mutluluk verir.

• Niçin diye sorulduğunda başka bir amaca işaret

  etmeyen eylem ahlaken iyidir

O, İdealar Kuramı’nın tekil varlıklar dünyası ile tümel

idealar dünyasını gereksiz ve haksız bir şekilde

birbirinden ayırdığını ve onları birbirleriyle birleştirme

yönündeki çabalarının sonuçsuz kalmak durumunda

olduğunu düşünür ve bu iki dünyayı birbirine

yaklaştırmak, birleştirmek ister. Bu yönde olmak üzere

idealara ilişkin varlık kuramı içinde büyük bir değişiklik

yaparak ideaların ve kendi terminolojisiyle formların tekil

varlıkların üstünde veya dışında bulunmadıklarını,

onlardan bağımsız olmadıklarını, tersine “onların içinde,

onlara içkin” olduklarını savunur.

Bu parçada ifade edilen görüşleri savunan filozof

aşağıdakilerden hangisidir?

• Platon

• Hegel

• Aristoteles

• Descartes

• Herakleitos

Yanından ayrılırken kendi kendime dedim ki: “Doğrusu

belki de ikimizin de iyi, güzel bir şey bildiğimiz yok. Ama

gene ben ondan daha bilgeyim; çünkü o hiçbir şey

bilmediği hâlde bildiğini sanıyor. Ben ise bilmiyorum

ama bildiğimi de sanmıyorum.”

Sokrates’in meşhur savunmasından alınan bu

parçadan aşağıdaki yargıların hangisine ulaşılabilir?

• Hiçbir şey bilmemek bilge olmanın ön koşuludur.

• Cehalet neyi bilmediğini bilmemektir.

• Bilge olmak için güzel ve iyi şeyler bilmek gerektir.

• Bilmemek değil öğrenmemek ayıptır.

• Ahlaklı olmak bilge olmanın ilk şartıdır.

Platon’a göre bütün nesneler kendi öncesiz-sonrasız

arketiplerinin, yani idealarının taklitleri, kopyalarıdır.

Taklitler ve kopyalar dünyası ontolojik olarak gerçek

dünya değildir. Bu nedenle bilgi bu tek tek şeylerin

bilgisi değil gerçek şeyler olan ideaların bilgisi olmalıdır.

Bu da ancak ideaların kendilerinin akılla kavranması ile

olanaklıdır. Sanat da bir taklittir ve şeylerin imgesel

taklitlerini yaratır. Bu da gerçeklikten ontolojik olarak iki

basamak uzaklaşmak ve epistemolojik olarak değersiz

kabul edilmek anlamına gelmektedir.

Bu parçada Platon’un sanatı eleştirmesinin nedeni

aşağıdakilerden hangisidir?

• Bu dünyaya has imgesel bir dışa vurum etkinliği

  olması

• Taklidin taklidini yaparak bizi hakikatten uzaklaştırması

• Görünüşler dünyasının ötesindeki ideal gerçekliği

  hatalı taklit etmesi

• Taklit etme biçiminin bilgi yetisine değil, sadece

  hazlara hitap etmesi

• Bilginin ötesinde ideal ve mükemmel bir şey yaratmayı

  amaçlıyor olması

Platon’a göre bir sanat eserinin güzelliği, ideasından

aldığı pay ile doğru orantılıdır. Yani onlar aslında gerçek

güzelliğin kopyalarıdır.

Bu parçadan aşağıdaki yargıların hangisine

ulaşılabilir?

• Gerçek güzel, sanat eseridir.

• Güzelin varlığı sanatçıya bağlıdır.

• Güzel, herkes tarafından beğenilendir.

• Güzel, toplum için faydalı olandır.

• Sanat eserinden bağımsız bir güzel ideası vardır.

İdealar ile fenomenler dünyasında bulunan nesneler

arasındaki farkı anlatan Platon, kendisine “Platon, ben

atı görüyorum ama at ideasını göremiyorum.” diye itiraz

eden öğrencisine, “Çünkü at ideasını görecek bir göze

henüz sahip değilsin.” diyerek karşılık verir.

Bu parçada Platon, “idea”ların hangi özelliğini

vurgulamaktadır?

• Değişmez olduğu

• Mutlak olduğu

• Ezelî-ebedî olduğu

• Hareketli olmadığı

• Algı nesnesi olmadığı